#ZH25/2024-10-18

voorgaande

voorgaande

Quak-Melk Zuidland

Deze pagina is in zijn geheel gewijd aan het voormalige zuivelbedrijf in Zuidland op het Zuid-Hollandse eiland Putten. De naam "Quak" zal altijd nauw verbonden blijven met de plaats Zuidland, vele inwoners hebben jarenlang gewerkt in het van oorsprong familie bedrijf van oprichter Gilles Quak die in deze plaats het zuivelbedrijf "Quak" oprichtte. [De naam komt van het eiland Voorne Putten zelf en is verbonden aan Polder de Qua(c)k.]

Gilles was van beroep veehouder en vlasser maar kon daarin niet genoeg zijn gezin van onderhouden en besloot in 1912 het roer om te gooien in zijn bestaansmogelijkheden en begon met het uitventen van melk. Al de eerste dag verkocht hij 13 liter melk en kwam zelfs te kort zodat hij niet alleen zijn eigen melk verkocht, maar ook die van anderen melkveeboeren uit zijn omgeving. Al gauw verdween het juk dat over zijn schouder hing met aan weerszijde een emmer in een bokkenwagen. Van het een kwam het ander en een nieuwe tak van arbeid was geboren, het karnen van de melk en het kaas bereiden. Ook werden er de nodige machines aangeschaft om het werk aan te kunnen.

Tijdens de mobilisatie in 1914 moest Gilles in militaire dienst maar ging thuis in Zuidland het venten gewoon door, Jasper de oudste van de 4 zonen nam deze taak op zich en gaande weg was de verkoop van de volle melk gestegen tot 400 liter per dag in 1921. De crisisjaren gooide roet in het eten en ging het niet altijd even florissant met de inkomsten. Niettemin ging het karnen voor de boter en de kaas gewoon door en ontstond de zuivelfabriek "Op hoop van zegen" zij het een zeer eenvoudige.

In 1923, de 2e zoon Abraham inmiddels ook bij de productie betrokken, bediende de eerste handcentrifuge met een capaciteit van 100 liter per uur. Omdat de karnemelk en boterproductie zo was gestegen, eiste deze verdere mechanisatie en werd zodoende de eerste motor in 1923 aangekocht die voortaan de karn aandreef wat een enorme vooruitgang was. Januari 1926 betrad de 3e zoon Johannes het bedrijf en ook hij begon met het bezorgen van de melk en is dat de rest van zijn werkzaam leven blijven doen.

Men kampte met het probleem, omdat men altijd een gelijk aantal melkveeboeren had die de melk voor de fabriek aanleverde er in de winter maar net genoeg aanvoer was, maar in de zomer juist weer een overschot van melk was. Dit loste men op door in de zomermaanden zeer intensief kaas te gaan maken en werd er achter het woonhuis een nieuw gebouw daarvoor in gebruik genomen, speciaal voor de bereiding en opslag van de kaas.

De 4e zoon Maarten kwam in 1930 het bedrijf binnen en 3 jaar later in 1933 beëindigde de eerste "Quak" oprichter Gilles Quak, zijn loopbaan en droeg de officiële leiding over aan zijn oudste zoon Jasper, die de bedrijvigheid en inzet zag groeien, maar dat helaas niet gold voor de nodige verdiensten.

Om de omzet te vergroten, bracht men ondermeer bezoeken aan Simonshaven en Abbenbroek waar vooral boter kaas en karnemelk aan de man werd gebracht. Abraham trok er op uit om bij de boeren op Voorne-Putten kaas te verkopen. Ondanks er in 1937 nog een nieuw pand was neergezet, moest er in de laatste periode van de oorlog door de inundatie de gehele productie voor 15 maanden worden stilgelegd.

Na de oorlog pakte men de draad weer snel op en verliep de herbouw van de fabriek voorspoedig en kon men de productie hervatten, met de door de bezetter ingevoerde nieuwe standaardisatie besluit hetgeen inhield dat alle rauwe melk fabrieksmatig moest worden verwerkt.

Het eiland Voorne-Putten telde op dat moment 3 zuivelbedrijven, t.w. "Voorne" in Nieuwenhoorn- CMC in Spijkenisse en Het bedrijf in Quak in Zuidland. Quak voldeed inmiddels aan alle gestelde eisen met als gevolg dat met steeds meer afnemers uit o.a. Geervliet - Heenvliet - Abbenbroek en Hellevoetsluis zaken werd gedaan.

De kaasmakerij werd als gevolg van het sterk verouderde materiaal na de oorlog stop gezet, inmiddels groeide het aantal afnemers snel. In 1952 ontstond een naamloze vennootschap maar een nieuw noodlot sloeg toe in 1953 de watersnood-ramp die het bedrijf opnieuw verlamde. Maar Quak zou Quak niet zijn, om deze ramp niet te boven te komen. In 1957 werd de toen huidige n.v. opgericht en bestond er een nauwe samenwerking met de R.M.I. in Rotterdam.

De n.v. Quak groeide uit naar 7000 vierkante meter gebouw en terrein oppervlakte, plus dat men in Spijkenisse een filiaal had geopend. Men verzorgde inmiddels vanuit hun nieuwe fabriek, waarvan de aanvang was begonnen in 1964 en de officiële opening plaats vond in 1965, de distributie op geheel Voorne-Putten, t.e.m. Spijkenisse en het Botlek-Europoort gebied. Directeur van de n.v. Quak was toen, G. Quak met zijn broer J. Quak als bedrijfsleider die werden geassisteerd door verkoopleider H. Poot en hoofdboekhouder Ooms, en natuurlijk de ruim 30 trouwe medewerkers op de diverse locaties in en om de nieuwe fabriek - koelcel - Laboratorium - garage - kantine - opslagruimtes en kantoor. Kortom helemaal gereed voor de toekomst, de trots van Zuidland en de familie Quak voor deze nieuwe bereikte mijlpaal in de geschiedenis van deze zuivelfabriek.

1960-61 werd al de opdracht aan het architectenbureau Chr. de Heer uit Rotterdam gegeven een ontwerp te maken voor een nieuwe fabriek en werd na de nodige besprekingen in 1963 met de bouw begonnen door bouwbedrijf n.v. Mabuwat uit Zwijndrecht. Echter, de inrichting zelf is geheel in eigen beheer door het personeel van Quak uitgevoerd, wel iets om enorm trots op te wezen, zeker als je bedenkt dat het normale werk ook normaal door moest gaan. Op diverse foto's is te zien hoe de eigen Quak werknemers bezig zijn met deze klus die zijn voltooiing kreeg zo rond eind 1965. Ondertussen werd ook het wagenpark niet vergeten en kwamen er diverse nieuwe voertuigen voor de distributie van het wijk en schoolmelkvervoer.

Op 25 november 1965 was het grote moment daar, Burgemeester N.P. Kremer verrichte de opening van de consumptiemelkbedrijf  "n.v. Quak" door het onthullen van een plaquette en het hijsen van de Quak vlag die geheel in geel met daar in het Quak embleem was uitgevoerd, daarna volgde nog een rondleiding door de nieuwe fabriek en een druk bezochte receptie met de nodige geschenken.

In de jaren daarna draaide de fabriek op volle toeren en kwamen er regelmatig nieuwe machines ter vervanging van het verouderde materiaal zoals in 1967 toen de oude bussen spoelmachine er uit ging.

Ook werd in dat zelfde jaar een flessenspoelmachine geplaatst, deze kwam uit de inmiddels gesloten fabriek van melkunie Genderen. Aan het reinigen van de flessen die wel 16 tot 18 keer mee konden, werd zeer veel aandacht besteed. De productie van melkflessen die praktisch geheel automatisch geschiedde, nam in die jaren een enorme vlucht omdat er praktisch geen losse melk meer werd verkocht. Inmiddels zocht men al intensief naar een nieuw verpakkingsmiddel bijvoorbeeld karton, wat pas jaren later de verpakking werd met de vele voordelen daarvan. Om er maar enkele te noemen; geen breuk meer - minder emballage - geen statiegeld - geen spoelmachine meer nodig en geen afvalwaterlozing. Verder in deze filmstrip zien we de vele melkrijders die onder alle weersomstandigheden bleven rijden om de volle melkbussen op te halen bij de boer om die keurig bij de fabriek af te leveren.

Op 20 mei 1969 kwam bij Quak de eerste RMO van CMC zijn melk lossen maar het bedrijf heeft tot het laatst melk in bussen ontvangen en verwerkt. Omdat het eigen ophaalgebied niet voldoende melk opleverde, werd deze aangevuld met grootte tankwagens vanuit de diverse fabrieken van CMC-Melk Unie.

Dat er ook aan ontspanning werd gedaan, blijkt wel uit de vele activiteiten die binnen Quak werden georganiseerd zoals; de optochten tijdens de bevrijdingsfeesten een eigen voetbalteam de jaarlijkse uitstapjes, etentjes en feestavonden en voor de kinderen natuurlijk het Sinterklaas feest. Ook werden natuurlijk de jubilarissen groots in het zonnetje gezet en had het bedrijf een eigen tourcaravan die achter de Bedford naar zijn bestemming in o.a Renesse werd gebracht. Het is allemaal te zien in deze filmstrip.

Ondertussen zijn we met de filmstrippen beland in het jaar 1966 - 1970 waarin diverse uitbreidingen hebben plaats gevonden zoals in 1967 een melkpak-vulmachine, ik vermelde het al eerder dat men naarstig op zoek was naar nieuwe verpakking mogelijkheden. In 1968 kwam er een uitbreiding bij de warmtewisselaars en in 1970 werden er divers tanks geplaatst voor de pap productie en blockpakmelk.Ook mag niet onvermeld blijven dat de heer Klaasesz commissaris van de koningin in Zuid-Holland een werkbezoek bracht aan de zuivelfabriek

Ook werd in 1966 een nieuwe limonadeloods gebouwd alwaar alle limonades maar ook andere frisdranken en bieren veilig, droog en schoon konden worden opgeslagen. het fust stond overigens nog wel buiten opgeslagen.

Een goed draaiende regio zuivelfabriek met gemotiveerd personeel die zelf de inrichting van "hun" fabriek hadden verzorgd, omdat het voor hun gevoel een stukje eigen was, kregen de schrik van hun leven, Quak werd Melkunie en er was geen weg meer terug. Alle aandelen van het n.v. Zuivelbedrijf Quak, waren volledig door de NMU overgenomen waarbij wel dient te worden opgemerkt, dat de NMU al reeds de helft van het aandelenkapitaal bezat. Een heuse fusie maar wel een, die op dat moment geen enkele gevolgen zou hebben voor de 50 werknemers. De reden voor deze fusie/overname had te maken met de technische en commerciële ontwikkelingen in de zuivel bedrijfstak en de vele schaalvergrotingen die bij zo'n beetje alle zuivelbedrijven werden waargenomen. Immers vele en zelfs veel grotere zuivelbedrijven waren Quak al voorgegaan. Voor directeur G . Quak was de zware taak weggelegd het personeel in te lichten over de toekomst van het bedrijf die door deze overname weer was gewaarborgd. Het had wel enige gevolgen voor de dagelijkse leiding van het bedrijf, deze ging naar de heer J . Quak [40] toch zou deze het bedrijf op 1 oktober 1973 verlaten voor een functie als directeur bij de stichting Rijn en Lekstreek.

De huidige directeur werd binnen Melkunie belast met de leiding van een groep bedrijven waartoe ook het bedrijf in Zuidland behoorde. Tevens was het de bedoeling om naast de naam Quak-Zuidland Melk ook de handelsnaam Melkunie - Zuidland te gaan voeren. Met ingang van 28 maart 1971 werd de naam NMU veranderd in: CMC Melk Unie N.V. Dat betekende, dat op een enkele uitzondering na, alle bedrijven voortaan de naam "Melk Unie" zullen dragen met daarachter de plaatsnaam of soort van activiteit.

Ben je net die ene klap een klein beetje te boven van de overname in 1971, komt er 5 jaar later een enorme dreun overheen, sluiting van het zuivelbedrijf in  Zuidland is een feit. Het gonsde al jaren van geruchten over een aankomende sluiting, maar die werden stelselmatig ontkend door alles en iedereen zoals vakbondsbestuurder Klaas Koornstra, die beweerde dat deze ongegrond waren. Maar in Zuidland wist men ondertussen wel dat de fabriek met zijn 54 personeelsleden binnen afzienbare tijd zijn poorten moest sluiten en daar op 10 september 1975 over zouden worden ingelicht. Toch ontkende de raad van bestuur van CMC-Melkunie waaronder deze fabriek ressorteerde na een gesprek te hebben gehad met de vakbonden, deze beweringen.

Algemeen bekend was wel dat CMC-Melkunie streefde naar 5 grote consumptiemelkfabrieken en 5 zogenaamde harmonica bedrijven in de toekomst. Voor Zuidland was er geen ontkomen meer aan, immers het was het kleinste consumptiemelkbedrijf van de 11 Melkunie consumptiemelkfabrieken met een omzet per jaar, van ongeveer 12 miljoen verwerkte melk, wat nog geen 2,3 % was van de totale omzet van alle consumptiemelkbedrijven en zodoende te klein voor grote investeringen ondanks de betrekkelijke nieuwe fabriek.

Diverse onderhandeling gesprekken volgde elkaar in rap tempo op met vakbonden, ondernemingsraden en sector directeur P. M. Hoogendijk. Toch kwam men er toen nog niet echt uit en werd het overleg in de daarop komende weken voort gezet. Men wilde toch nog eerst bekijken, of er voor het bedrijf nog andere mogelijk heden waren voor nog eventuele werkgelegenheid in Zuidland, later zou blijken dat dit niet het geval was.

De sluiting betekende vanzelfsprekend voor de gemeenschap en het personeel in het bijzonder een zeer ingrijpende. De productie van Zuidland werd overgeheveld naar de bedrijven in Maasdam en Rotterdam Spaansepolder. Van de 54 personeelsleden konden er direct 27 worden overgeplaatst, voor de overige, waren plaatsingmogelijkheden elders binnen de onderneming aanwezig, maar moest wel men bereid zijn hoe ingrijpend ook, te verhuizen uit Zuidland naar de nieuwe locatie.

21 mei 1976 was het dan zover, Koos Kweekel streek de vlag halfstok van de nieuwe fabriek, die hij en alle andere medewerkers mede zelf hadden ingericht en  hoe kan het gaan, ook weer leeg moesten halen.Het waren de laatste handelingen, op de allerlaatste productiedag en vanaf maandag 24 mei fungeerde Zuidland als depot van de Spaansepolder. Voor velen viel de overplaatsing zwaar, ze kregen te maken met ploegendiensten en een totaal andere cultuur en onderlinge collegiale mentaliteit die zij zo gewend waren in Zuidland waar velen met gemengde gevoelens aan zullen terug denken.

Veel is terug te lezen in de vele krantenknipsels die Teun Kweekel heeft verzameld, ook de toekomst van de fabriek - winkel - kantoren en andere gebouwen. Veel daarvan is gesloopt maar ook behouden, zoals de fabriek waarin zich nieuwe bedrijven hebben gevestigd en het woonhuis van J . Quak. Het is een schrale troost, maar voor vele Zuidlanders blijft het toch hun fabriek waar nu iemand anders in zit. In 2007, heeft mede door de enorme inzet van Teun Kweekel die zelf 22 jaar in de zuivelfabriek heeft gewerkt, het gemeentebestuur van Bernisse waar Zuidland sinds 1 januari 1980 onder valt, besloten de nieuwbouwwijk Kreken van Nibbeland te voorzien van straatnamen, gerelateerd aan de zuivelfabriek, met zelfs een Quaklaan, hoe groot ze ook zijn geworden, dat is FrieslandCampina nog nooit gelukt, mooi toch zo,n eerbetoon aan Quak Melk.

Groetjes Hans. Geplaatst: 16 juni 2011.

Koos Kweekel

Deze pagina kwam mede tot stand door de ruim 400 foto's, afbeeldingen en kranten knipsels die Teun Kweekel van Quak Zuidland heeft verzameld en geordend, uit eigen ervaring weet ik dat dit een helse klus is geweest. Het is hem gelukt om een goed beeldoverzicht te geven van de opkomst en ondergang van een prachtig zuivelbedrijf in Zuidland. Zonder de inbreng van de vele personen vermeld op de laatste filmstrip was dit nooit gelukt. Al deze personen enorm bedankt. Na de opmaak van deze pagina heb ik Teun gevraagd om deze eens nauwkeurig onder de loep te nemen en op fouten en/of aanvullingen te beoordelen. Hier onder zijn andwoordt met nog wat mooie en interessante aanvullingen.

Hallo Hans Klingenberg.

Bedankt voor je mail, en voor je mooie uiteenzetting van de QUAK MELK geschiedenis. Met een traan in mijn ogen deze mooie pagina,s en foto,s bekeken, hoe ouder men wordt hoe meer men zich aan het verleden vast houd. Bij het vlag hijsen op 21 mei 1976 staat Koos Kweekel ( gewerkt op de fabriek van 1961 tot 1976 en inmiddels overleden ), hij was het die de vlag halfstok hing en de productie stopte, hij was het die de melk homogeniseerden, pasteuriseerde "klaar zetten voor bewerking " oa vla,s, yoghurt, karnemelk, bijna alles die regelde hij dat er altijd genoeg melk was voor de productenmachines, er was altijd boerenmelk tekort in de omgeving van Zuidland,aanvullings melk uit ander melkfabrieken, o.a. N.-Brabant, N.-Holland werdden aangevoerd, na de nieuwbouw opening in december 1965 vloog de productie onhoog.

Door oa zelf div. yoghurt en vla’s te maken, rond 1973 de YOKI drink, voor Melk UNIE Maasdam, Den Haag, Rotterdam in blokpak karton verpakking en bekertjes voor de scholen kwamen op de markt, toen die tijd als het mooi weer was de YOKI drink niet aan te slepen, een tijd lang nog liter blokpak halvolle melk voor de VZ-RMI-AR gemaakt, elke dag 10.000 liter blokpakken naar Rotterdam,melk in plastic zakken voor de groothandel werd in Zuidland gevuld omdat de lossemelk in bussen gestopt werd, ook maakte wij toen rijst en havermoutpap voor o.a. Melk UNIE Maasdam, Den Haag, Keenstraat en Overschie. Het kwam voor dat op donderdag en vrijdag 6 tankwagens met totaal 150.000 liter  met aanvullings melk Zuidland aandeden,boven op de eigen boerenmelk uit en de omgeving van Zuidland .

Groet van Teun Kweekel hobby fotoman van en voor oud en nieuw Zuidland.

Zuidland - 2/2 - QUAK