Naar gegevens

▲  CZ. Borger gegevens

  Naar tekst

  Naar gedenkboek 60 Jr.

▲  1915  A. ten Heuvel: ‘Zuivelfabriekjes Borger’

  Naar knipsels

Bron: A. ten Heuvel, Cultura 1915 blz. 146 en 147

Deel van een  lang verhaal over "De ontwikkeling van de Drentse Landbouw". - volledige tekst ophalen

Ook te vinden in scriptie R. Hoving

Betreft de ontwikkeling van de zuivelfabriekjes in één gemeente in Drenthe.................

Als voorbeeld van zulk een ontwikkeling kiezen we de vroegere handkrachtfabriek te Borger, om daarna tot de bespreking van de ontwikkeling der fabrieksmatige zuivelbereiding in het algemeen terug te keren.

 Het is juist na de roggebouw in 1894. We bevinden ons in gedachten te Borger, een echt Drents dorp. Ook hier heeft de heer J.J. van Weijdom Claterbos het nut aangetoond van de oprichting van een coöperatieve zuivelfabriek met handkracht, en het is nu eindelijk gelukt de nodige samenwerking te verkrijgen. Een 35-tal boeren uit de dorpen Borger, Drouwen, Westdorp, Bronneger en Ees hebben zich verbonden als lid der coöperatie: ,,Zuivelfabriek Borger".

Er woonden veel, veel meer boeren in de genoemde dorpen, maar deze waren niet tot toetreding te bewegen. Vele van hun zeiden dat de fabriek nog eenmaal de woning van de scheper zou worden;  anderen achtten de genoemde 35 boeren erg onverstandig en roekeloos, want dat een gifstof aan de melk moest worden toegevoegd, om de ontroming mogelijk te maken, lieten zij zich maar niet uit het hoofd praten.

Intussen kwam de ,,handkracht" in werking en de eerste 9 maanden werd ruim 300.000 L. melk verwerkt, terwijl voor de melk, per Liter, 2½  en 3 cent betaald werd. (Naar het vetgehalte betaalde men in die tijd niet). Nadat de  fabriek vier jaar gewerkt had en in ledental geleidelijk was toegenomen, scheidde Bronniger zich af en bouwde een handkrachtfabriekje. Drie jaar later volgde Drouwen en kreeg een eigen ,,handkracht"; ook Westdorp hield kort daarna op de melk te leve­ren, daar het zijn eigen fabriekje kreeg. De oudste fabriek te Borger beleefde toen moeilijke dagen.

Wel had men daar reeds in 1898 een verbetering ingevoerd, n.l. het betalen van de geleverde melk naar het vetge­halte, doch de steun van de omliggende dorpen kon de fabriek moeilijk missen.

Bovendien waren de boterprijzen in die tijd laag, en evenals vele andere ,,handkrachtten" ging ook Borger de - ongeknede boter (korrels J.H.) - leveren aan de inmiddels opgerichte Coöperatieve Centrale knederij te Assen.

Ook dit voldeed niet bijzonder. Voortdurend ging de fabriek achteruit. Tegenstanders meenden reeds hun vroegere voorspelling in vervulling te zien treden, n.l. dat de fabriek nog eenmaal de woning van de scheper zou worden. Dit gebeurde intussen allerminst. Het bestuur der fabriek begreep, dat de handkracht door stoom diende vervangen te worden, en dat het gehele bedrijf, vroeger zo primi­tief ingericht, dringend verbeterd behoefde. Kort na de ,,omzetting" in 1907, onder leiding van de zuivelconsulent voor Drenthe, was een verwisseling van personeel de gewichtigste gebeurtenis. Tal­rijk waren echter ook toen nog de moeilijkheden, die de stoom­zuivelfabriek te overwinnen had, want de afgevallen handkrach­ten werkten prachtig. Maar dit zou slechts kort duren.

Tegen een goed beheerde stoomfabriek kunnen ,,handkrachten" niet concurreren, zoals ook hier blijken zou. Reeds in januari 1909 viel het handkrachtfabriekje te Westdorp; in juni van het zelfde jaar viel de Bronnigersche ,,handkracht"

Zó werd de stoomfabriek te Borger voortdurend sterker en het aantal leveranciers klom in één jaar van 110 tot 170, welk aantal langzamerhand tot boven 230 steeg. (ca. 1915)

Door een statutenwijziging in zuiver coöperatie-ven geest zijn thans alle leveranciers lid der fabriek, en dat alles goed vooruit gaat, blijkt uit het feit, dat de in 1907 gebouwde stoomfabriek in 1913 te klein bleek, en thans reeds aanmerkelijk is verbouwd en tevens van meer moderne en grotere machines is voorzien.

De boter wordt thans rechtstreeks in het buiten-land verkocht en brengt flinke prijzen op.

Zo zagen we iets uit de geschiedenis van de fabriek te Borger.............

  1894 Statuten met namen

Geen frame - ga naar - www.zuivelhistorienederland.nl