#Dr.a/2020-08-06

voorgaande

Havelte CZ. ‘Havelte’ 1894 - 1977

CZ. Havelte ca. 1946                                                                                                                                                                                                Bron: gedenkboek 50 jr. DBvCZ.

Voormalige zuivelfabriek Havelte 1983                                                                                                                                                                             Eigen opnamee

Twee maal voormalige zuivelfabriek Havelte 2005                                                                                                                                                        Eigen opnamee

Eerste plannen voor een Stoomzuivelfabriek te Havelte waren in 1890, de bedoeling was om dat samen met Uffelte te doen - wat mislukte!

1890

#Havelte - 1/2

HAVELTE De expositie “een eeuw zuivelgeschiedenis in beeld” in de voormalige gemeente Ha­velte, is van 1 mei tot en met 28 juni te bekijken in 't Spikerhuus in Havelte. De Historische Vereniging Have­lte e.o. verzamelde foto's, schilderijen, kaarten en ge­bruiksvoorwerpen die de 100 jaar zuivel illustreren. Een overzicht van de belangrijk­ste ontwikkelingen.

Tussen 1878 en 1896 was er op de Europese markten een enorm aanbod van graan en vlees. De prijzen daalden dra­matisch en de landbouw be­landde in een crisis. Veel boe­ren die leefden van de akker­bouw schakelden over op de melkveehouderij. De melk­productie steeg zodanig dat de melk niet meer op de boer­derij tot kaas en boter ver­werkt kon worden.

Particulieren kochten melk van boeren en begonnen kleine boterfabriekjes. In Drenthe zijn tussen 1880 en 1900 maar liefst 56 coöpera­tieve boterfabriekjes ont­staan. In 40 van deze mini ondernemingen werd alles met de hand gedaan, 16 fabriekjes beschikten over een stoom­machine.

De opkomst van de zuivel­fabriekjes werd vertraagd door de hardnekkige weer­stand van de boerenvrouwen. De boerinnen konden het niet verkroppen dat heren die niet in het boerenbedrijf wa­ren opgegroeid de boter beter konden bereiden dan zij.

De eerste coöperatieve zui­velfabriek in Drenthe kwam in 1889 in Rogat te staan. In Havelte werd in 1894 de eer­ste coöperatieve boterfabriek opgericht. Twee jaar later startte de particuliere boter­fabriek 'Zeldenrust' in Uffelte. Wapserveen kreeg in 1897 een coöperatieve boterfabriek. In 1902 werd het particuliere Zeldenrust opgeheven. Het duurde tot 1908 voordat Uffelte weer een boterfabriek had, dit keer een coöperatieve.

De boeren waren trots op hun fabriek. Ook de leden van de kleine dorpsgemeen­schappen waren er nauw bij betrokken daar de fabriek vaak de grootste werkgever was. De fabriek bracht boeren en burgers economische en sociale vooruitgang.

In de jaren zestig van de vo­rige eeuw kregen de eerste grote boerderijen melktanks. In 1980 had iedere melkvee­houder in Havelte, Uffelte en Wapserveen een koeltank waarin de melk drie dagen kon worden opgeslagen bij een temperatuur van vier graden Celsius.

De melk werd opgehaald door tankauto's, de zogenoemde 'rijdende melkont­vangst". Die brachten de melk naar een grote zuivelfabriek. De kleine fabriekjes moesten al gauw hun deuren sluiten. In Uffelte gebeurde dat in 1960. Havelte en Wapserveen volgden in 1977.

VERVOER

In de tijd van de eerste melkfabriekjes brachten boeren of knechten de melk met de (honden)kar naar de fabriek. Later werden de melkritten door de fabriek verzorgd of aanbesteed. In 1940 had de fabriek in Havelte twee T-Fords die in de oorlogsjaren door de Duitsers werden gevorderd. Na de Tweede Wereldoorlog verdrongen tractoren langzamerhand het paard.

Bij het uitbetalen van het melkgeld, klemde de melkrijder de enveloppe tussen bus en deksel. Wanneer een boer niet thuis was, kwam het voor dat de bus met geld een halve dag aan de weg stond. Er werd nooit een envelop ontvreemd.

Bron H. vd Zweerde “Zo leefden wij”

Eerder verschenen in de Meppeler Courant

Blz. 96 31-3-1894 inschrijving van aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Bedragen varieren van fl. 8.640,-- tot fl. 12.190,--

Vanaf het begin zal het melkophalen door de fabriek geregeld worden !

In 1908 zat er in de fl. 39.910 omzet van de malerij ook mensen-”voer”, n.l. 400 balen bloem voor het “stoetebakke’n”

Meppeler Courant van 21 maart 1925  bericht:

Dat het bij de vergadering van de boterfabriek betreft wel of geen kaasmakerij soms heftig aan toe ging.

Bij de derde stemming waren er 50 voorstanders en 90 tegenstanders. Dezelfde bestuursleden stemden soms tegen , soms voor. Vooral na de vergaderingen waren er heftige tonelen, waarbij grove beledigingen geen zeldzaamheden waren. Sommige dreigden met vervolging, maar zegt de corrispondent, een politiezaak werd het niet. Na de derde vergadering ging men “met koude harten en verhitte koppen” naar huis. Een deel van de bestuursleden trad af en nieuwe werden gekozen. Er werd tenslotte een verstandig besluit genomen: een deskundige zou gevraagd worden het voor en tegen op een bijeenkomst te bespreken.

1927 Nieuw directeur, salaris fl. 2200,-- plus vrije woning, kan maximaal uitlopend tot fl. 2600,--

Er was toen wel al een kaasmakerij !

Uit verslag Drentshe Bond.

11 Okt. 1952 overleed Directeur H. Snijder. Hij had al om innemende gezondheid, ontslag gekregen per 1 nov. Heeft dit niet mogen meemaken. Hij werd 62 jaar oud. Was een harde werker voor “zijn fabriek” die er altijd vroeg was en tot laat nog op kantoor bezig was.

In 2004 ? is er in “’t Spikerhuus” in Havelte een tentoonstelling geweest over de zuivelfabriek e.d.

Zie bij meer bij ‘Tekst-Havelte’