#Dr.a/2020-08-06

voorgaande

#Meppel #Kingma - 1/2

bron: 100 jaar melk an diek.  Staphorst 2005 - blz. 23

De fabriek van Kingma Staphorst

bron: 100 jaar melk an diek.  Staphorst 2005 - blz. 147

We moeten het eigenlijk hebben over de familie Kingma. Deze van oorsprong Friese familie exploiteerde op meerdere plaatsen zuivelfabrieken.

Zo was er in januari 1895 een aanvraag om in Staphorst een oude school te mogen huren om een zuivelfabriek in te mogen beginnen. Deze werd af-gewezen , wel werd er op 13 april op verzoek van Reinier Kingma vergunning verleend tot het stichten van een boterfabriek te Staphorst.

Samen met zijn broers Hylke Jansz. en Herre Rinia Kingma, olieslagers te Sneek en Marten Kingma boterfabrikant te Lemelerveld kocht Reinier Kingma van de Meppeler houthandelaar Berend Timmer een huis en erf op het Jan Hendriks Vosland te Staphorst. Nog in hetzelfde jaar werd de oude op het terrein staande woning gesloopt en vervangen door een Stoomzuivelfabriek met woonhuis. De fabriek werd getooid met de naam ‘Tubantia’. Dit is een oude naam voor Twente.

Toegezegd was de melk van 600 koeien. De melk-aanvoer steeg gestaag. In 1896 leverden reeds 300 boeren de melk aan ‘Tubantia’, dat was gemiddeld 20.000 liter per dag.

 Men kreeg echter ook tegen-slag want op 15 november 1897 brak er brand uit in de fabriek 2200 pond boter verbrandde.Het beheer over de fabriek werd voor de drie broers waarschijnlijk gevoerd door Reiner Kingma, een zoon van Marten Kingma uit Lemelerveld. Hij woonde in deze periode in elk geval in Staphorst.

Op 20 juli 1903 overleed Reiner Kingma te Apeldoorn. Hij was ongehuwd en kende vele lichamelijke en psychische klachten. Tot zijn erf-genamen had hij zijn broer Herre Rinia Kingma benoemd. Deze olieslager uit Sneek verkocht op 9 november 1905 zijn aandelen in ‘Tribantia’ aan Marten Kingma zuivelfabrikant en landbouwer te Lemeleveld.

Nadat Marten Kingma op 13 juni 1912 ook het aandeel overgenomen had dat in het bezit was van zijn zoon, de Staphorster Boterfabrikant Reiner Kingma (dat deze op 18 maart 1911 van zijn oom Hylke Jansz. Kingma uit Sneek had gekocht), verkocht hij huis, fabrieksgebouw, schuur, tuin en erf op 3 april 1914 aan Klaas Tuin Lzn.

Bij de verkoop was niet inbegrepen de machi-neketel en alles wat tot de uitoefening van het zuivel-bereidingsbedrijf had gedient. In deze tijd exploi-teerden de Kingma’s nog wel een zuivelfabriek in Meppel.

De fabriek van Kingma Rouveen

bron: 100 jaar melk an diek.  Staphorst 2005 - blz. 61

      Aangezien de zuivelfabriek van Kingma te Stap-horst erg goed draaide en ook veel Rouveense boeren hun melk aan deze fabriek leverden, was het niet verwonderlijk dat de familie Kingma ook trachtte te Rouween een fabriekje van de grond te krijgen.

Op 22 mei 1897 (de Staphorster fabriek draaide toen juist een jaar) kocht Reiner Kingma daartoe van Klaas Smit Lzn. een perceel brinkgrond op het Albert Wupsland bovendijks (thans Oude Rijksweg 487) te Rouween, groot 2.60 are. In hetzelfde jaar bouwde hij daarop een fabriek met een afmeting van 7 bij 17 meter. Voor het bouwen van deze fabriek had hij op 22 juni 1897 vergunning gekregen. Het fabriekje draaide op stoomkracht. Machinist was Klaas Kooi-ker, die later smid was op Gemeenteweg 23 te Staphorst (schoon­zoon Arend Groen zou dit bedrijf voortzetten).

bron: 100 jaar melk an diek.  

Staphorst 2005

De fabriek van Kingma had één melkrit, die lange tijd gedaan zou worden door Hendrik Brouwer.

Op 26 augustus 1899, kocht Kingma van de familie Hoeve op het Hendrik Albertsland (thans Oude Rijksweg 497) een stuk grond, waarop hij een woning liet zetten. Na zijn overlijden op 20 juli 1903 werd zijn broer Herre Rinia Kingma eigenaar. Na diens verscheiden op 4 juni 1910 werd het huis op het Hendrik Albertsland en het fabrieksgebouw op het Albert Wupsland op 19 oktober 1910 verkocht. Bij de verkoop van het fabrieksgebouw werden alle zaken die tot de inventaris behoorden, uitgezonderd.

De woning werd door de gemeente Staphorst aangekocht, terwijl het fabrieksgebouw met woning en de er voor liggende huisplaats eigendom werd van de brievengaarder Arend Dunnink Jzn. Laatstgenoemde verkocht het geheel op 21 februari 1929 weer aan de elektricien Harm Horstede Czn. De voormalige boterfabriek staat er nog steeds.

Zie onderstaande foto

Via mail ontvangen:

Ik heb met belangstelling gelezen in/op uw site en vond daar ook gegevens over de zuivelactiviteiten van mijn familie (Kingma) in Meppel (in casu mijn grootvader Herre Rinia Kingma en zijn later overleden broer Tjeerd Herre K. ), Staphorst (Reiner Kingma, broer van mijn grootvader). Naast voor mij onbekende zaken,\lees ik ook over een aantal feiten, die in onze familie anders zijn “overgeleverd”.

De fabriek in de Catharinastraat in Meppel, zichtbaar op de foto, werd rond 1912 flink uitgebreid en was beduidend groter dan die in Staphorst, exporteerde op Duitsland en Nederlands Indie en kreeg zijn melk en room ook via afroomstations o.a. in Nieuwleusen, Hasselt, Ruinerwold, Uffelte en later Staphorst. Helaas heb ik geen cijfers over productie, omzet enz.

Men had al in een vroeg stadium vrachtauto’s, experimenteerde in het laboratorium met “nieuwe producten”. De fabriek werd ca 1905 beschreven in een landelijk tijdschrift (ben de naam kwijt, maar heb het artikel) als een voorbeeld van een zeer moderne, zeer hygienisch werkende zuivel-fabriek. Vanaf de late jaren ’20 ging het berg-afwaarts en liquidatie volgde in – ik dacht – 1942. de bedrijfsgebouwen werden in de jaren ’50 verkocht en zijn nu in gebruik als kringloopwin-kel en ateliers.

Andere broers van mijn grootvader hadden fabriekjes in Balkbrug (Jan), Wierden (daar zat Reiner, die later naar Staphorst ging), Hardenberg (de eerste fabriek van mijn groot-vader voor hij via Ruinerwold naar Meppel trok), Oldemarkt (Marten jr), Lemelerveld (de oudste vestiging van de Kingma’s gesticht door mijn overgrootvader, Marten sr. die in 1862 met zijn echtgenote naar Lemele trok. Daarvoor was hij medefirmant met zijn broers Hylke en Herre Rinia Kingma (oom en naamgenoot van mijn groot-vader)  in de oliemolen in Sneek, die weer een nevenvestiging was van de oliemolens van de
familie in Bolsward en Makkum, waar de oudste anno 1764 stond. Deze oliemolen werd gebouwd met geld verdiend met rederij en Oostzeehandel, in
Amsterdam aangeduid als de moedernegotie.

..................

Met vriendelijke groet,

Herre Kingma

De zuivelfabriek van Gebr. H. en T. Kingma te Meppel

Voorlopig

Uit de zuiveljaarboeken 1926 t/m 1935  blijkt dat in de Stoomzuivelfabriek van Gebr. H. en T. Kingma in die tijd; boter, kaas, melkpoeder, cafeïne en consumptiemelk fabriceerde. D.w.z. een volwaardige zuivelfabriek en geen melkin-richting

Op 6 september 1940 nam de Coöperatieve Zuivel-fabriek Rogat De ‘filiaalhouder’ en  melkbezorging over - niet de fabriek. Dit deet ze met vier andere zuivelfabrieken rond Meppel.

Kort na de oorlog waren er nog steeds vier zuivelfa-brieken in Meppel die melk uitventen. (26 stuks + de XX bezorgers van Kingma) Als laatste bleef Rogat over na de sluiting van CZ. Nijeveen in 1962.

Distributie vond toen al plaats vanuit een nieuw filiaal - Dirk Jacobsstraat en nog weer later vanuit de Commissaris de Vos v. Steenwijkstraat. Dit bleef bestaan tot na de sluiting van CZ. Rogat in 1977 en werd nu voorzien van DOMO producten vanuit de stad Groningen.

Kaaspakhuis Gebr. Kingma Catharinastraat, tegenover de zuivelfabriek

Directeur

? Kingma