In Oud-Schoonebeek (op kaartje ‘Schoonebeek’) begon de fabrieksmatige zuivelverwerking één jaar later, in 1896 met twee handkracht-boterfabriekjes. Hiervoor was opgericht de ‘Schoonebeker Mij. van Zuivelfabrieken’, één boterfabriekje stond in ‘Oosteinde’(H2) de andere in ‘Westeinde’ (H3). In 1903 werden deze twee handkracht-fabriekjes vervangen door een Stoomzuivelfabriek, centraal in het dorp (S1)- zie verder onder Oud-Schoonebeek

▲  Aantekeningen ‘Schoonebeek’

▲  Knipsel Schoonebeek beginperiode

Betreft de zuivelfabriek in - de oude - gemeente Schoonebeek hebben we te maken met 5 zuivelfabrieken.

Drie in (Oud)-Schoonebeek en twee in Nieuw-Schoonebeek.

De oudste, is de fabriek uit Nieuw-Schoonebeek, deze is in 1895 als 'handkracht' gestart. Het was een N.V. op coöperatieve Grondslag. Omstreeks 1920 werd er een nieuwe fabriek gebouwd, vlak bij de Duitse grens. De fabriek is gestopt in 1969.

In (Oud)-Schoonebeek is men in 1896 gestart met twee handkrachtfabriekjes, ver uit elkaar gelegen. Deze twee waren van één (Coöperatieve) vereniging, op aandelen. Uit Bonds jaarverslagen blijkt deze deze verenigind, dwz. beide fabriekjes, vanaf de start lid van de Drentse Zuivelbond waren.

In 1903 werd er er op een nieuwe, centrale plaats, in het dorp een Stoomzuivelfabriek, gebouwd, deze stopte in 1972.

Uit "Schoonebeek de eeuwen door" H.M. Minderhoud 1980  (OBA. Dren-938.1 Mind)

Oud-Schoonebeek

Tussen 1865 en 1870 werd er in Oud-Schoonebeek door een zevental boeren een windmolen gebouwd in het Oosterend. Deze 'boerencoöperatie' verhuurde de molen aan Warmolt Scholte uit Schoonlo ; deze mulder was een zeer vooruitstrevend man. Hij kwam als eerste in Schoonebeek op het idee nieuw ontgonnen land met compost (stadsvuil - toen "straten drek" genoemd) te bemesten

Hij was ook de man die hier de stoot gaf - in 1896 - tot het oprichten van twee kleine zuivelfabriekjes. Deze bedrijfjes draaiden volledig op hand- en mankracht; de boter werd verkocht aan de Coevorder boterfabrikant en- handelaar Danneboom.

Scholte bracht de beide fabriekjes onder in één vereniging, getooid met de wijdse naam: "N.V. Schoonebeker Maatschappij van Zuivelfabrieken". Hijzelf was voorzitter en eenmaal in de veertien dagen bracht hij de boter met zijn tentwagen naar Coevorden. Het ontvangen geld ging in de geldkist, de geldkist verdween in de voerbak en op de voerbak zat Scholte. Zo was een veilige overkomst van het transport gegarandeerd!

Betreft de oprichting:

Op 23 maart 1896 was de acte gepasseerd van beide fabriekjes, waarbij de N. V. Schoonebe­ker Maatschappij van Zuivelfabrieken een feit werd. Eerste ondertekenaar was bovengenoemde Warmolt Schutte! De N.V. beschikte bij haar oprichting over een kapitaal van fl. 5600,-, verdeeld in 560 aandelen van elk fl. 10,--. Er waren acht mensen in dienst!

In 1898 al werden twee stoommachines aangeschaft en werd de handkracht als energiebron vaarwel gezegd. Twee stoommachines voor twee fabrieken, was dat niet een beetje te veel van het goede voor zo'n klein dorp? Nee, bij nader inzien niet! De boeren-aandeelhouders woonden van Weyerswold tot de grens met Nieuw­-Schoonebeek en gezien de soms eenvoudige middelen van vervoer (hondenkarren werden nog vaak gebruikt!) was het voor elke boer een groot gemak de fabriek zo dicht mogelijk bij huis te hebben. Daarom stonden de twee bedrijfjes ook een heel eind uit elkaar, het ene even ten zuiden van 't Westersebos, het andere in de buurt van het oude gemeentehuis.

Toch waren twee fabrieken, vooral om redenen van kostenbesparing, op de duur niet houdbaar. Vandaar dat het gemeenteverslag van 1911 in Oud-Schoonebeek maar één zuivelfabriek vermeldt: met vier werknemers: Modernisering en "stroomlijning" kostten toen ook al arbeidsplaatsen. Op 25 april 1916 werd de N.V. omgezet in een coöperatieve vereniging die later een nieuwe fabriek bouwde op een centrale plaats in het dorp.

Nieuw-Schoonebeek

Betreft de fabriek in Nieuw Schoonebeek heb ik geen gegevens, uit bovengenoemd boek over Schoonebeek, overgenomen of kunnen vinden! Wel weet ik uit andere bronnen dat de fabriek als NV. op coöperatieve grondslag in 1895 is gestart.

Een merkwaardig voorval - vermeld in bedoeld boek - dat het bedrijf nog overkwam, mag hier niet onvermeld blijven. In 1920 besloot men een volledige nieuwe fabriek te bouwen, in de buurt van de Duitse grens! Het gemeentebestuur had geen bezwaar, de Nieuw -Schoonebeekse gemeenschap ook niet. Alles leek dus geregeld. Tot er plotseling tegenstand kwam van totaal onverwachte zijde. Met verwijzing naar het grenstrac­taat van 1824 verboden de Duitse autoriteiten kort en goed de bouw. De fabriek kwam in een gebied, waar volgens het tractaat niet gebouwd mocht worden en de Duitse douane-ambtenaren hadden overwegende bezwaren. Twee ministeries (dat van Landbouw en dat van Binnenlandse Zaken) en de Nederlandse gezant in Berlijn kwamen er aan te pas, voordat de Duitse autoriteiten hun bezwaren lieten vallen. De fabriek werd gebouwd!

Thans is dit gebouw door een ander vervangen, dat op zijn beurt inmiddels ook al weer aan zijn bestemming onttrokken is. (1980)

Zie verder bij Nieuw-Schoonebeek

Zie verder bij Oud-Schoonebeek

Nieuw-Schoonebeek  was de eerste met een eigen handkrachtfabriekje (H1). Deze werd in 1920 vervangen door een Stoomzuivelfabriek (S2), deze bevond zich vlak aan de Duitse grens - sloot in1969 - zie bij Nieuw-Schoonebeek

Geen frame - ga naar - www.zuivelhistorienederland.nl

▲  Vergelijking Nieuw- en Oud-Schoonebeek - tests

Zie hierna Oud-Schoonebeek en  Nieuwschoonebeek

Dalerveen

Dalen

Wachtum

Coevorden

Oosterhesselen

Gees

H2

H3

H1

S2

S1