#Ze-27/2024-10-09

voorgaande

Bron: Officiëel Orgaan van den FNZ. 14 april 1926 nr. 15

De 30ste Maart j.l. was voor de zuivelcoöperatie in Zeeland een gedenk-waardige dag in verband met de opening der Coöp. Melkinrichting en Zuivelfabriek „Walcheren" te Middelburg. De zuivelcoöperatie in Zeeland is lange jaren een teer plantje geweest, dat in den beginne in het geheel niet wilde groeien, doch het schijnt dat thans het goede plekje grond voor opbloei gevonden is.

In 1888 reeds zoo schrijft de heer Zwagerman in het „Land­bouwblad voor Zeeland en Noord-Brabant", waaraan wij onderstaand het een en ander ontleenen heeft een commissie uit de afdeeling Walcheren der Zeeuwsche Mij. van Landbouw Friesche fabrieken bezocht en een rapport uitgebracht omtrent de fabriek-matige zuivelbereiding aldaar. Resultaten heeft dit evenwel niet opgeleverd. In de jaren 1908 tot 1910 zijn door den tegen-woordigen zuivelconsulent zeer ernstige pogingen in het werk gesteld om te komen tot stichting eener coöp. boterfabriek te Middelburg.

Aanzicht vernieuwde fabriek in 1926

De plannen voor gebouw en inrichting, waarbij men reke­ning heeft gehouden met verdere uitbreiding in de toekomst, zijn, in over­leg met den zuivelconsu­lent, door het Technisch Bureau van den F. N. Z. ontworpen en uit­gevoerd. Het gebouw staat vrij en ruim en op een prachtig punt. Luxe, welke groote kosten met zich ge­bracht zou hebben, is afwezig. Het bedrijf dat, wat de in­stallatie be-treft, met eerste klas machines en werktuigen is uitgerust, kan echter met de meest moderne inrichtingen op dit gebied concur­reeren.

De vleugel op het Zuiden bevat: het ketelhuis met berg­plaats voor auto en steenkool, de machinekamer met pompen­lokaal; de bewaar­plaats voor de consump­tiemelk en karnemelk met aftapge­legenheden voor de melkwagen­tjes, berg­plaats voor de melkwa­gentjes en een lokaal voor papbe­reiding en; 't maken van flesschen­melk. Aan de binnenzijde van deze vleugel wor­den de ven­ters voorzien van alles wat ze noodig hebben.

De tijds­omstandigheden waren er echter niet naar, om op het gebied van bouw of instal-latie veel bijzonders te ondernemen, zoodat dan ook zoo lang mogelijk in het oude bedrijf is doorgewerkt. Ook na den oorlog groeide de coöperatie gestadig voort, het­geen wel hieruit blijkt, dat terwijl de melkaanvoer in 1920 nog geen 3 millioen L. bedroeg, dit kwantum in 1925 tot ruim 3.8 millioen L. was gestegen.

De expansie-mogelijkheid is evenwel nog groot, daar van de 1100 veehouders op Walcheren met ±5500 melkkoeien nog slechts 180 met  ±1350 koeien bij de coöpe-ratie zijn aangesloten. Daarnaast zijn ook de om­standigheden voor den afzet gunstig te noemen. In Middel­burg, Vlissingen (waar de inrichting een filiaal heeft) en Souburg wordt per jaar ongeveer 5 millioen Kg.

consumptie­melk melk gebruikt en boven-dien groote hoeveelheden karnemelk en boter. De coöperatie zet nu reeds ruim 2 millioen Kg. consumptiemelk om, benevens al haar karnemelk en 1¼ maal hare productie aan boter.

De steeds toenemende omvang van de onderneming is oorzaak geweest, dat het bestuur in November 1923 voor de alge-meens vergadering met plannen tot stichting van een geheel nieuwe fabriek kwam. De groote meerderheid der leden was met het bestuur de overtuiging toegedaan, dat de oude toestand schadelijk en onhoud-baar was en dat door slechte kwaliteit der producten oneconomisch gewerkt werd. Op 25 Februari 1924 werd besloten tot nieuwbouw over te gaan en aan het bestuur daarvoor een crediet te verleenen van ten hoogste f 240.000.

Hieraan heeft men ook voldoende gehad, daar de gebouwen, met woonhuis voor den directeur, op on­geveer f 125.000.- komen, terwijl de installatie ± f 100.000.­heeft gekost.

De oude melkontvangst

 Een geschriftje over de toenmalige opbrengst der melk werd verspreid, excursies naar Brabant en Limburg ondernomen en een groot aantal lezingen gehouden. Het gelukte echter niet de melk van meer dan ± 300 koeien toegezegd te krijgen, terwijl toch blijkens een toen ingesteld onder-zoek op Walcheren 1011 veehouders voorkwamen, die 5300 melkkoeien hielden.

Voor hun producten kregen zij niet datgene wat er voor gemaakt kon worden. De boerenboter werd in Middelburg en Vlissingen of op het platteland verkocht. Ze bracht in den kleinhandel in 1907 gemiddeld f 1.15 per K.G. op, terwijl in dat jaar de fabrieksboter te Leeuwarden in den groothandel gemiddeld f 1.29½ noteerde.

Een volgende poging om een flinke zuivelfabriek op Wal­cheren te stichten en wel in den vorm van een N.V. op coöperatieven grondslag, welke in Vlissingen zou worden gebouwd, mislukte in 1913 eveneens.

Eerst de groote moeilijkheden op economisch gebied ge­durende de oorlogsjaren brachten een groep van melkvee­houders op Walcheren tot de overtuiging, dat krachtige samenwerking noodzakelijk was om de rechten van den melk­producent te verdedigen. En zoo werd in 1916 door ongeveer 80 melkveehouders een coöperatie gesticht en door hen een particuliere melkinrich-ting te Middelburg overgenomen. Deze inrichting was in den loop der jaren van een klein melkslijtersbedrijfje gegroeid tot een bedrijf, dat ruim 1 millioen L. melk per jaar omzette.

 De gebouwen waren grootendeels zeer bouwvallig en de inrichting uiterst primitief.

Omtrent de inrichting der nieuwe fabriek geeft bovengenoemd blad nog de volgende détails.

Het gebouwencomplex heeft den hoefijzervorm. In den vleugel op het Noorden vinden we: de directeurswoning, het bediendenkantoor, de hal voor de uitbetaling der melk, het directeurskantoor en het lokaal voor de verzuring van den room. Onder dit laatste lokaal bevindt zich de boter­koelkelder en de boter-pakkelder. De boter-koelkelder kan 's zomers op elke gewenschte temperatuur worden gehouden.Aan de Westzijde liggen : het laboratorium, een zeer ruime melkontvangst met daarachter het centrifuge- en karnlokaal en eene reserve-ruimte. In deze reserve-ruimte kan later eventueel kaas of melkpoeder worden bereid.

Coöp. Melkinrichting en Zuivelfabriek „Walcheren" te Middelburg.

Voor stoom­ levering zijn er twee stoomketels, elk met een verwarmd oppervlak van 80 M2.

De plannen voor gebouw en inrichting, waarbij men reke­ning heeft gehouden met verdere uitbreiding in de toekomst, zijn, in over­leg met den zuivelconsu­lent, door het Technisch Bureau van den F. N. Z. ontworpen en uit­gevoerd. Het gebouw staat vrij en ruim en op een prachtig punt. Luxe, welke groote kosten met zich ge­bracht zou hebben, is afwezig. Het bedrijf dat, wat de in­stallatie be-treft, met eerste klas machines en werktuigen is uitgerust, kan echter met de meest moderne inrichtingen op dit gebied concur­reeren.

De vleugel op het Zuiden bevat: het ketelhuis met berg­plaats voor auto en steenkool, de machinekamer met pompen­lokaal; de bewaar­plaats voor de consump­tiemelk en karnemelk met aftapge­legenheden voor de melkwagen­tjes, berg­plaats voor de melkwa­gentjes en een lokaal voor papbe­reiding en; 't maken van flesschen­melk. Aan de binnenzijde van deze vleugel wor­den de ven­ters voorzien van alles wat ze noodig hebben.

Voor stoom­ levering zijn er twee stoomketels, elk met een verwarmd oppervlak van 80 M2.

In de machinekamer staat een stoommachine van 80 I. P. K. Werktuigen die 's middags moeten werken hebben electrische aandrijving met stroomlevering door Middelburg. Naast de stoommachine staat een ammoniak-koelmachine die 80.000 caloriën per uur levert. Melk en room kunnen met behulp daarvan diep worden afgekoeld. De boter wordt 's zomers in een vrieskelder bewaard. Boven in de machinekamer is een automatisch werkend toestel aangebracht, dat zorgt, dat steeds volop warm water van 90° C. voor reinigingsdoeleinden in voorraad is.

Twee nortonputten leveren overvloed van diep grondwater. Dit wordt door twee pompen, die elk 40 M3. water per uur opbrengen, door de koelers en in het koudwaterreservoir ge­perst. Boven het pompenlokaal zijn een drietal groote reser­voirs geplaatst. Het eerste voor koud water uit de norton­putten, het tweede voor warm water en het derde voor ge­koeld leidingwater voor het wasschen der boter.

De midden-voorkant van de fabriek wordt ingenomen door melkontvangst en centrifugelokaal. Op de melkontvangst ziet…………………ontbreekt krt stukje tekst………..groote karnkneder die den room karnt en ook de boter kneedt. Voorts een zuurselapparaat, een voorwarmer en een groot apparaat om de consumptiemelk beneden 65° C. te pasteuri­seeren. Deze z.g.n. „Dauerpasteur" maakt de melk duurzamer, zonder dat het karakter van rauwe melk te veel verloren gaat.

Ook de afdeeling voor de bereiding van flesschenmelk en pap is volgens de nieuwste eischen ingericht. Voor het ver­zuren van den room en voor het bewaren der consumptiemelk zijn afzonderlijke, zeer practisch ingerichte localen aanwezig.

Door de fabriek loopt een uitgebreid net van buisleidingen. Een buizennet dient voor het vervoer van gekoeld pekelwater door de geheele fabriek. Een ander voor koud nortonwater. Een derde voor warm water voor de reiniging. Ten slotte een vierde net voor stoom. Daar tusschendoor loopen allerlei lei­dingen voor melk, ondermelk, karnemelk en room.

Zooals gebruikelijk had de opening in tegenwoordigheid van tal van genoo-digden plaats, waaronder, in verband met de beteekenis welke deze zuivelcoöperatie voor de provincie en de gemeente heeft, zich de Commis-saris der Koningin in Zeeland en de Burgemeester van Middelburg bevonden. In zijn openingswoord dankte de Voorzitter der Coöperatieve Melkinrichting en Zuivelfabriek „Walcheren" al degenen, die hun beste krachten besteed hebben aan de totstandkoming der fabriek.

De heer Zwagerman, zuivelconsulent der provincie Zeeland, schetste in het kort de beteekenis van het nieuwe bedrijf voor de veehouders van Walcheren en voor de inwoners van Middelburg en Vlissingen en vertelde een en ander van de wordingsgeschiedenis en de inrichting en werkwijze van het bedrijf. Verschillende personen uitten hunne beste wenschen voor den verderen bloei van dit zuivelbedrijf.

Ter illustratie geven wij hierbij drie foto's.              Zie 3e foto op pdf-bestand

.Middelburg 3/3

Middelburg CZ. Walcheren 1916 - 1979

Middelburg: Gasten tijdens eerste steenlegging nieuwe zuivelfabriek CZ Walcheren 1924

Middelburg: twee opnamen bouw nieuwe zuivelfabriek CZ Walcheren 1925