OUD GASTEL - HET BEGON MET - VACCA

In 1909, zo vermelden de officiële kanalen, kregen Belgische en Nederlandse investeerders een vergunning voor het oprichten ener melkinrichting, Compagnie du lait, onder de handelsnaam, "Vacca" in het West Brabantse Oud-Gastel. Voor deze fabriek, verder bekend onder de naam Vacca, [de Latijnse naam voor koe] van de Belgische Societé Anonyme Vacca, [B.V. Vacca] ondertekenden lokale boeren op 29 januari 1909 in café Van Mechelen op de Markt, contracten voor de melklevering van tweehonderd koeien.

Een geschikte locatie voor deze melkinrichting werd gevonden aan de Steenstraat nr. 20 aan de rand van het dorp, met genoeg ruimte voor eventuele verdere uitbreidingen, al snel was de hoge schoorsteenpijp van de melkfabriek een bekend herkenningspunt in de wijde omgeving van Oud Gastel.

Wat de namen van de 1e eigenaren waren valt voor mij nergens meer te achterhalen, ook over de beginjaren is weinig of geen tekst of beeldmateriaal bekend, zij het dat hun voornaamste doel van deze onderneming was; het inkopen van rauwe melk van de melkveeboeren in West Brabant, Tholen en St. Philipsland om deze in de fabriek te verwerken tot melkpoeder voor kalveren, welke werd gemaakt van de afgeroomde melk, deze boeren werden persoonlijk benaderd om een prijs voor de te leveren melk af te spreken.

Of toen al gelijk met de productie van gecondenseerde melk in blik was begonnen die van de overgebleven room werd gemaakt, is onduidelijk, later zoals bekend werd dit de hoofdproductie van het bedrijf.

Zo'n 10 jaar later In 1919 werd de fabriek "Compagnie du lait Vacca" zoals de officiële naam luidde aangekocht door "N.V. Hollandia Vlaardingen"  De N.V. Hollandia die in Oud Gastel bleef opereren onder de naam "Vacca" pakte de zaken op een toch wel wat moderne manier aan, om de melkvee-houders te benaderen, zo viel al in een krant uit 1927 te lezen, dat de melkveeboeren door middel van krantenadvertenties werden opgeroepen, alvorens hun melk te verkopen, eerst inlichtingen in te winnen omtrent de prijzen van "Vacca", dat kon zelfs gebeuren bij eigenaren van cafés in diverse plaatsen rondom de fabriek. Ook de inschrijvingen van het melkbussenvervoer van boerderij naar fabriek werd door middel van krantenadvertenties aangekondigd zo is te lezen in de krant van 13 februari 1928.

"Vacca" Oud Gastel was voor de "N.V. Hollandia" Vlaardingen, met name voor de productie van gecondenseerde melk in blik aldaar een bijzonder interessante overname partner. Het depot van "Vacca" in Bergen op Zoom, bevond zich aan de Boutershemstraat 30 aldaar.

Zindelijke melkwinning, die aan de hoge eisen van hygiëne beantwoord, stond in 1928 al hoog in het vaandel bij "Vacca" iets wat waarschijnlijk werd aangemoedigd door het moederbedrijf  N.V. Hollandia in Vlaardingen. Zo konden de melkveehouders die hun melk leverden aan "Vacca"een diploma behalen, voor het leveren van gedurende 1 jaar melk, die uit het oogpunt van zindelijkheid aan niets te wensen overliet. Dat in die tijd veel zaken in een café werden besproken en afgehandeld, blijkt wel uit het krantenbericht van 30 november 1928, dat de genoemde diploma's in cafe Rampart in Oud-Vossemeer aldaar van 15 melkveehouders uit de omgeving van Tholen waren te bezichtigen. Ook het uitbetalen van het melkgeld voor de geleverde melk aan "Vacca" geschiedde in die tijd in een plaatselijk horeca bedrijf. In de oorlogsjaren verwerkte op wat beperkingen na "Vacca"de aangevoerde melk, voor de boter golden andere regels die na de oorlog weer werden genormaliseerd.

Melkrijder Vacca Steenstraat-Oud Gastel rond 1910

Melkfabriek Vacca - N.V. Holandia - Oud Gastel omstreeks 1919

"Naamloze Vennootschap "Hollandia"

De "Naamloze Vennootschap "Hollandia", Hollandsche fabriek van Melkproducten" het moederbedrijf van "Vacca" in Oud Gastel werd opgericht op 4 februari 1882 te Vlaardingen door de uit Noord- Brabant afkomstige Dhr. C.H. Wagenaar-Hummelinck. Hoewel de "N.V. Hollandia" officieel werd opgericht in Den Haag, vestigde het kantoor zich in Vlaardingen alwaar hij voor 140.000 gulden de eigenaar werd van het voormalige pand van rederij "Het Noorden" aan de Oosthavenkade, toeval of niet, maar dit bedrijf van rederij Muurling welke melk, boter en kaas leverde heette ook "Vacca"

Bepaald voortvarend ging het niet, zes jaar lang werd er verlies gedraaid, de kentering kwam in 1897 en twee jaar later werden de blikjes gecondenseerde melk zelfs naar Frankrijk en Zwitserland geëxporteerd. Het ging zo goed met het bedrijf mede door de lange lijst van overnames in Nederland en buitenland, dat er wederom in 1912 weer fors moest moest worden uitgebreid in kantoorruimte, er werd een extra [linker] vleugel aan het bestaande pand in Vlaardingen aangebouwd, gelijk aan het rechterdeel, wat het gehele gebouw gelijkertijd symmetrisch maakte. Aanvankelijk begonnen met slechts 10 man in dienst, groeit het bedrijf geleidelijk uit tot een concern met wel 1500 personeelslieden. Hij sterft in 1914 na een kort ziekbed op 70-jarige leeftijd. Zijn zoon Marius Gerrit neemt dan samen met zijn oudere broer Jan Maurits, de leiding van het bedrijf over.

C.H. Wagenaar-Hummelinck

"Vacca" Oud Gastel groeide onder al deze overnames gestaag door, na de oorlog van 1945 werd voor de melkveehouders de zelfverzorging van boter weer ingevoerd en werd door de distributiedienst aan de melkveehouders die hier voor in aanmerking kwamen, aankoopvergunningen uitgereikt, welke konden worden ingeleverd bij de firma A. Cense en J.C. v.d. Stel te Tholen.

De heer G. Rockx directeur van "Vacca" was gekozen als lid van de bemiddelingscommissie om samen met andere leden de c.a.o. geschillen van mei 1948 op te lossen voor arbeiders in de zuivelindustrie. Moederbedrijf "Hollandia" ondervond in de oorlogsjaren veel tegenwerking van de bezetter, met name de melkinname op Zuid-Beveland kwam behoorlijk in het gedrang. Ook na de oorlog waren deze moeilijkheden bepaalt nog niet opgelost, met name het opnieuw interesseren van de melkveehouders voor de levering van melk aan "Vacca - Hollandia" Langzaamaan lukte dit weer en zodoende kon men in 1950 beginnen met de bouw van een ontvangststation voor melk in Goes welke op 29 juni 1951 door burgemeester Ten Kate van Goes feestelijk werd geopend. De aangevoerde melk onderging daar een eenvoudige behandeling en werd daarna met melktankwagens afgevoerd naar de melkfabriek in Oud Gastel.

De heer G. Rockx, directeur in Oud Gastel, werdt ook als directeur benoemd in Goes. De heer P.A. Huyskens, medewerker in Oud Gastel werd als bedrijfsleider aangesteld. In die beginjaren 50 was er nog niet zo iets als een melkquotum, dus werd er een middel gezocht om voor de melkveehouders de meest rendabele oplossing te vinden. Een commissie, bestaande uit vertegenwoordigers van drie landbouworganisaties, kreeg de opdracht om een afzetapparaat in het leven te roepen waar de melkveehouders hun gezamenlijke overtollige melk aan konden verkopen. "Vacca - Hollandia" was met deze ontwikkeling bepaald niet zo verheugd, omdat het wel eens een bedreiging kon zijn voor de sterke positie die zij toen innam. Men deed er dan ook van alles aan om dit te voorkomen en zond tot tweemaal toe circulaires aan haar melkleveranciers, om toch vooral geen medewerking hier aan te verlenen en de eigen vrijheid, dus niet georganiseerd, als een kostbaar bezit te koesteren. Het moge duidelijk zijn dat "Vacca - Hollandia" in deze het grootste belang had en dat belang zou dan niet meer overeenkomen met de huidige en zou men wel eens veel hogere melkprijzen moeten uitbetalen. Een ander argument van "Vacca - Hollandia" Oud Gastel was dat niet de melkveehouders zich zonodig wilden organiseren, maar dit af kwam van de drie landbouworganisaties.

Nestlé concern

In 1971 werd de "Koninklijke Hollandia-Vacca" onderdeel van van het Nestlé concern. Een bedrijf opgericht in 1866 door de op 10 augustus 1814 geboren Duitser, Henri Nestlé in Vevey, Zwitserland, waar overigens het hoofdkantoor nog steeds is gevestigd. Deze overname had natuurlijk ook de nodige gevolgen voor "Vacca" Oud Gastel." Koninklijke Hollandia" te Vlaardingen, bezat in die tijd een twaalftal zuivelfabrieken in ons land, waarin, totaal zo'n 1500 mensen werkzaam waren. Alle aandelen van die twaalf zuivelfabrieken, dus ook die van "Vacca"Oud Gastel, zijn indertijd verkocht aan het internationale levens-middelenconcern "Nestlé"

N.V. Koninklijke Hollandia - Goes 1952

De directie van "Hollandia Vlaardingen" [Nestlé inmiddels] kondigde al snel na de overnames aan, dat men de productie van de blikjes gecondenseerde melk ging concentreren in de bedrijven van Bolsward en Oud-Gastel en dat de fabrieken in Vlaardingen en Bergen op Zoom [1973] werden gesloten. Van het algemeen bekend staande, zeer sociale beleid bij alle zuivelondernemingen in ons land, daar was bij "Nestlé" absoluut geen sprake van, deze weigerde botweg, ook maar een enige sociale regeling te treffen met vakbonden en personeel welke bij fusies en overname van zuivelbedrijven normaal gesproken altijd van kracht waren. Deze opstelling van "Nestlé" leidde zelfs tot een ernstig conflict met de Algemene Nederlandse Agrarische Bedrijfsbond, welke zich keerde tegen "Nestlé" maar wel zijn steun gaf aan de directie van de "N.V. Hollandia" die in grote verlegenheid was gebracht door de zeer asociale opstelling van "Nestlé"

N.V. Koninklijke Hollandia melkfabriek Bruinevisstraat Bergen op Zoom

In 1952 vierde de N.V. "Hollandia" te Vlaardingen zijn zeventigjarig bestaan, het bedrijf "Vacca" in Oud Gastel bestond toen 43 jaar. Met zuivelfabrieken niet alleen in Vlaardingen, Oud Gastel, Goes en Bergen op Zoom, maar ook in Vlissingen, Bolsward, Scharsterbrug, Purmerend, Den Helder, en Hazerswoude had het bedrijf na al de tegenslagen van de tweede wereldoorlog weer te zijn boven gekomen, alle reden om hier een feestje van te maken. Bij "Hollandia" in Oud Gastel gaf directeur de heer G. Rockx een toespraak, en ging in op de enorme groei welke het bedrijf in de afgelopen zeventig jaar had doorgemaakt, uiteraard was er veel hulde voor de oprichter van de N.V. "Hollandia" de heer C.H. Wagenaar Hummelinck, die met zijn doorzettingsvermogen een ruime visie en bovenal grote bekwaamheid het bedrijf zo groot had gemaakt.

Duizenden melkveehouders in Brabant, Zeeland en andere provincies werden op die dinsdag al vroeg verrast met cadeaus, de boeren kregen een doos sigaren en de boerinnen werden verrast met bonbons. Hoogtepunt van de viering was natuurlijk in Vlaardingen waar de fabriekshal in een grote bloemenzee was herschapen, en afgevaardigden van alle fabrieken plus de handelspartners en diverse autoriteiten aanwezig waren.

Voor de jaarlijkse contactavond op 13 februari 1952 werden de honderden melkveehouders van de N.V. "Hollandia" op Zuid Beveland met bussen opgehaald, om in de "Prins van Oranje" te Goes deze samen bij te wonen met directeur G. Rockx van de fabrieken Oud Gastel en Goes.

Buiten de zuivel, waarin de N.V. "Hollandia" meer dan 100 miljoen liter melk per jaar verwerkte met als specialisatie, gecondenseerdemelk in blik, begaf de N.V. "Hollandia" zich ook in de fabricage van suiker, zo had men fabrieken in Vlaardingen en Gorkum die toen zijn opgegaan in de CSM, Centrale Suiker Maatschappij. Ook hadden zij belangen in diverse kaas en roomboterfabrieken in Schiedam en Sneek, in Canada zat ook nog een dochteronderneming en in New York bezaten zij een exportkantoor. Verdere producten van de N.V. "Hollandia"waren ook nog groenten en vruchtenconserven en tomatenpuree.

N.V. Hollandia - Vlaardingen 1920

Henri Nestlé

Bij de N.V. "Hollandia" waren ze de eerste, die met trots op grote schaal, ondanks de hogere aanschafprijs de laag gepasteuriseerde melk gingen leveren in een bruine fles. [zie foto] Middels een folder die onder al hun klanten, met name in West Brabant, Zeeland en Flakkee werd verspreid, kondigde men aan dat per maandag 11 januari 1960 de bruine melkfles zou worden geïntroduceerd, het was een landelijke primeur voor die gebieden. Met trots werd uitgelegd waarom laag gepasteuriseerde melk in een bruine fles beter zou zijn, dit kwam en was wetenschappelijk vastgesteld, dat de bruine fles de ultraviolette stralen van het dag c.q. zonlicht voor 80 % zou tegen houden, [bij de gewone doorschijnende melkfles zou dit slechts 30 % zijn] en de bepalende oxidatie processen, die smaakbedervend zouden werken, dan niet plaats zouden kunnen vinden.

De N.V. "Hollandia" had in haar eigen laboratorium uitgebreide testen genomen, waarbij werd vastgesteld, dat de smaak van de melk en de vitaminen die een hoge voedingswaarde aan de melk geven, in een bruine fles veel beter bewaard zou blijven. In cijfers kwam het er op neer, dat bij laag gepasteuriseerde melk in de reguliere doorschijnende fles geplaatst in direct daglicht, de vitamine C. terug loopt van 11.3 mg tot 0.2 mg in drie kwartier tijd, bij de melk afgevuld in een bruine fles, duurt dat bijna vier uur. Die bruine melkfles werd ondanks de hogere omzet in het begin, overigens na een aantal maanden, en mede door een extreem warm voorjaar, al weer afgeschaft. Grootste nadeel van de bruine melkfles was, dat de temperatuur in de bruine melkflessen zo snel opliep, dat de melk al in één dag verzuurde het was namelijk niet zo, dat de melk in de bruine melkfles langer goed bleef, dan in de reguliere doorschijnende fles. In die tijd was de koelkast ook nog geen gemeengoed, en werd de dagmelk veelal ergens op de meest koele plek in of om het huis bewaard.

Dat het afscheid van directeur Gerardus Rockx snel naderde werd ook duidelijk tijdens de contactavond op zaterdag 10 februari 1962 van de N.V. "Koninklijke Hollandia" in "De Prins van Oranje" te Goes. [zie foto] Op deze avond werd na de pauze, afscheid genomen van directeur G. Rockx die toen meer dan 50 jaar bij de N.V. "Koninklijke Hollandia" in dienst was, en van 1942 af, als directeur in Oud Gastel en later ook van het ontvangststation in Goes.

Door de de heren Bruijning en Poleij, werd namens alle 600 aanwezige melkveehouders en hun echtgenotes, een koelkast aangeboden, voor met name het vele werk welke directeur G. Rockx verricht had, en speciaal wat hij had betekend, betreffende de kwaliteitsverbetering van de melk. Directeur, Gerardus Rockx zou op 1 juni 1962 met pensioen zijn gegaan, helaas kwam hij 3 weken voor zijn welverdiende pensioen, op 9 mei 1962 op 65 jarige leeftijd te overlijden. Op 12 mei 1962 werd hij na de plechtige uitvaartdienst in de Parochie Kerke te Oud Gastel, begraven op het R.K. kerkhof aldaar. Door het plotselinge overlijden op 9 mei 1962 van directeur Gerardus Rockx, werd met ingang van 1 juni 1962 de heer W.J.J. Veelenturf die al sinds 1 januari 1955 assistent fabrieksdirecteur was, benoemt tot de nieuwe directeur van de N.V. "Koninklijke Hollandia" in Oud Gastel en het melkontvangststation in Goes.

Directeur E. de Boer van de N.V. "Koninklijke Hollandia" in Bergen op Zoom, sinds twee jaar aldaar werkzaam, had op 29 oktober 1966 nog alle reden voor een gezellig feestje welke in de Korenbeurs te Bergen op Zoom met zo'n 100 personen werd gevierd. Het moederbedrijf in Vlaardingen bestond toen 100 jaar, Oud Gastel 58 jaar, Goes 15 jaar de fabriek in Bergen op Zoom, gesticht in 1936, en sinds 1940 na een voorspoedige groei aan het Geertruidaplein [later Bruinevisstraat], was destijds begonnen met zes melkventers en vijf personeelsleden, bestonden toen 30 jaar.

In 1957 bestond er een concentratie plaats van de zuidelijke "Hollandia" melkinrichtingen, met als gevolg dat in Bergen op Zoom de bestaande fabriek zo grondig werd verbouwd dat er bijna een nieuwe ontstond, Oud Gastel en melkontvangststation Goes werden depots. Men beschikte toen over een omvangrijk bezorgingsgebied welke zich uitstrekte vanaf Klundert en Roosendaal over heel West Brabant de Bevelanden en Tholen.N.V. "Koninklijke Hollandia" Bergen op Zoom ontving zijn melk voornamelijk via het melkontvangststation in Goes de daar ontvangen melk komt uit een gebied met kleinschalige melkveehouders, die hun melk al wel verzamelde en koelde in een tank, maar welke deze daarna weer in bussen werden overgepompt en zo opgehaald, omdat "Hollandia" Goes nu eenmaal geen rijdende melkontvangst kon organiseren. Na de ontvangst in Goes, werd alle aldaar ontvangen melk met een grote tankwagen vervoerd naar Bergen op Zoom om daar te worden verwerkt.

Was men in 1966 nog in jubelstemming bij de N.V. "Koninklijke Hollandia" te Bergen op Zoom dat was in maart 1969 wel anders. De directie van de N.V. "Koninklijke Hollandia" te Vlaardingen had namelijk besloten tot een nieuwe ronde "centralisatie" wat zoveel inhield, dat de productie van comsumtiemelk van de fabrieken in Vlaardingen en Bergen op Zoom werden ondergebracht in Oud Gastel. De afdeling condensmelk van Oud Gastel werd overgebracht naar de "Hollandia" fabriek in Bolsward - Friesland. Voor Oud Gastel betekende dit een investering van vele miljoenen guldens, en de verwerking van totaal 40 miljoen liter melk op jaarbasis, helaas zat er ook toen al een minpuntje aan zo'n "centralisatie", namelijk het verdwijnen van 30 arbeidsplaatsen in Bergen op Zoom en Oud Gastel.

Groetjes Hans. Geplaatst: 12 augustus 2014

 Bron: https://www.historiemelkvervoer.nl/home-2/oud-gastel-het-begon-met-vacca/index.html  - in nw. venster

.Oud-Gastel - 2/2

 Was geplaatst als © versie

Geen frame - ga naar - www.zuivelhistorienederland.nl