#Ov/2020-08-04

voorgaande

voorgaande

Heeten CZ. De Vooruitgang 1916 - 1996

De presentatie is op woensdag 20 september vanaf 16.00 uur in de ontvangstruimte van Boerhof Projecten, dat in 1997 de fabriek heeft aankocht. De presentatie wordt feestelijk omlijst met een expositie van foto’s en allerhande documentatiemateriaal. Iedereen is welkom. De expositie is tijdens de Ponyweek ook te zien in Kulturhus Trefpunt in Heeten. Tijdens de ponymarktdag op woensdag 27 september is dat van 9.00 tot 13.00 uur en tijdens de vlooienmarkt op vrijdag 29 september van 10.00 tot 15.00 uur.

Het idee om een boek te schrijver over de historie van de fabriek, die destijds voor veel werkgelegenheid in de regio zorgde, ontstond toen Henk Langkamp, oud-werknemer van de fabriek, liet weten over veel documentatiemateriaal te beschikken. De Historische werkgroep was geïnteresseerd en kreeg al het materiaal. Van Gaal, voormalig directeur van de lagere landbouwschool en getogen Heetenaar, stortte zich op Langkamps archief. Al bladerend door de notulen maakte hij notities. “Geleidelijk werden die steeds omvangrijker en van lieverlee kwam het idee een boek te schrijven.”

Het boek van 90 pagina’s begint met een kort historisch overzicht van hoe het er destijds allemaal aan toe ging in de zuivel- en kaassector. Vervolgens wordt aan de hand van de notulen en andere documentatie verhaald over de gang van zaken vanaf de oprichting tot de sluiting. In aparte hoofdstukken wordt aandacht besteed aan de toenmalige directeuren die een wezenlijke invloed hebben gehad op het functioneren van de fabriek. Ook zijn verhalen opgetekend van oud-werknemers en oud-melkrijders. Van Gaal: “Het is een goed leesbaar boek. Iedereen kan het op een prettige manier lezen.”

Diep geraakt

De geschiedenis op schrift zetten past precies in het plaatje van de doelstelling van de werkgroep Historisch Heeten. Voorzitter Zennipman: “Het is heel belangrijk. De ‘Vooruitgang’ was een vrij grote coöperatie en de definitieve sluiting na overname door Coberco kaas in 1996 was voor de werknemers een grote morele- en economische klap. Na de fusie met Coberco, een investering van ettelijke miljoenen en de herinrichting van de melkfabriek tot kaasfabriek, was men er stellig van overtuigd dat de bedrijfsvoering gewoon door kon gaan. Maar dat was te optimisch gedacht. De sluiting heeft later heel veel mensen diep geraakt.”

Het boek is een eenmalige uitgave en kan worden besteld via miniehermanzennipman@hotmail.com en de bestelformulieren die huis aan huis in Heeten worden bezorgd. Daarnaast liggen die formulieren ook bij de Spar Supermarkt in Haarle, sporthal De Belte in Nieuw Heeten, sporthal De Spil in Lettele en de Plus Markt in Heeten. Het boek kost 12,50 euro (Vrienden van de werkgroep Historisch Heeten 10 euro).

1917

De Heetense zuivelfabriek

Vertraagde industrialisatie

Aan de Dorpsstraat in Heeten staat een prachtig voorbeeld van agrarisch erfgoed: de fabriekspijp van de oude melkfabriek. Hoewel niet meer in gebruik, getuigt deze van de ondernemingszin van de Heetense boeren, die in 1915 besloten een coöperatieve zuivelfabriek op te richten. De eerste melk werd in januari 1917 verwerkt.

Melkfabriek De Vooruitgang was de eerste fabriek in Raalte en omgeving. Een half jaar later volgde de coöperatieve stoomzuivelfabriek De Hoop in Raalte, nadat de particuliere zuivelfabriek van Kingma zijn activiteiten had gestaakt. Tot dat moment maakten boeren nog zelf boter, die werd verkocht op bottermarkten in Raalte en omringende plaatsen. Fabrieksboter werd gemaakt volgens een door de overheid goedgekeurd procedé, en daarom voorzien van rijksstempel. Zulke boter mocht geëxporteerd worden, bijvoorbeeld naar Duitsland en Engeland, en leverde veel betere prijzen op dan boerenboter. Ondanks verzet van Sallandse boterhandelaren kwam de fabriek er toch. De eerste melk werd in de zomer van 1917 verwerkt. De Raalter botermarkt, waar in 1929 nog bijna 23.000 kg boerenboter werd verhandeld, sloot in 1933 (met nog maar 660 kg omzet).

Modernisering

In fabriek De Vooruitgang werd in 1939 bijna 10.000.000 kg melk verwerkt, in Raalte zelfs meer dan 15.000.000, waarmee het de grootste zuivelfabriek was in het werkgebied van de Kamer van Koophandel voor Salland (regio Deventer-Apeldoorn). Raalte telde op dat moment tussen de twintig en dertig medewerkers, Heeten tussen de tien en twintig. In de loop van de jaren vijftig werd de Raalter zuivelfabriek gemoderniseerd: stoom werd vervangen door modernere machines. De paarden voor de platte wagens waarmee de melkbussen bij de boeren werden opgehaald, werden vervangen door tractoren.

In 1972 fuseerde De Hoop met de Heetense zuivelfabriek De Vooruitgang, waarna de HoVo ontstond. Melkbussen werden in die tijd vervangen door melktanks; de inhoud daarvan werd met vrachtwagens bij de boeren opgehaald. Nadat de HoVo was overgenomen door Coberco, sloot de Raalter zuivelfabriek in 1992. De Heetense fabriek De Vooruitgang legde zich de laatste jaren van haar bestaan met succes toe op de productie van kaas. Prima kaas, want in 1994 wonnen de Heetenaren tijdens het wereldkampioenschap in Amerika zelfs goud met oude Goudse kaas. Desondanks sloot ook dit onderdeel van zuivelgigant Coberco in 1996 de deuren.

[....]

Heeten - 2/2