Zuivelfabrieken 3 provincies

voorgaande

#05/2020-08-13

gegevens

Zuivelfabrieken - aantekeningen

Tabel 4 Boter en Kaas produktie op fabriek en boerderij in 1912 7)

Tabel 3 Boter en Kaas produktie in 1895

Gegevens Nederland. Het betreft dat wat in de zuivelfabrieken en op de boerderij werd geproduceerd.

Enkele momenten met aantal zuivelfabrieken in Nederland

Voornaamste bron:

Zuiveljaarboeken >> 1926 - 1977

Landbouwcijfers CBS

Officieel Orgaan en Zuivelzicht

* Zuidlaren Edammer en Goudsche

4) Leerboek der zuivelbereiding H.B. Hylkema 1913 blz 611

Bron Ned. zuivelbereiding Croesen 1932 , bijlage II blz 191

Verslagen vd landbouw

Verslagen van de Landbouw Boter en Kaas 1895 t/m 1916

1)	Officieel Orgaan FNZ. 1971 blz. 90
2)	Zuivelindustrie Min. v Landbouw. mrt. 1981
3)	Aantal ondernemingen / aantal fabrieken is hoger Bron: CBS
4)	Leerboek H.B. Hylkema 1913 blz. 612
5)	Melkunde en zuibereiding Keestra en Faber 1957 blz 6
6)	De Bakermat blz 151 op 31 dec. 1994
7)	Verslagen van de landbouw
8	Verslagen van de landbouw

			Boerderij	Fabriek	Totaal	Boerderij	Fabriek	Totaal
Provincie	Aant. fabrieken Stoom / Hand	Melk mln. L	Boter 1000 KG	Boter 1000 KG	Boter 1000 KG.	Kaas 1000 KG	Kaas 1000 KG	Kaas 1000 KG.
Friesland	119 / 6	580.128	0.063	14.962	15.025	0.120	30.093	30213
Groningen	41 / 5	129.886	0.120	2.484	2.604	-	1.108	1108
Drenthe	57 / 19	133.395	0.220	4.232	4.452	-	-	0
Overijsel	71 / 8	246.593	2069	5.299	7.368	0.263	0.929	1.192
Gelderland	78 / 48	309.321	1.716	6.818	8.534	0.114	0.324	0.438
Utrecht	18 / 2	240.238	1360	0.762	2122	14.121	0.049	14.170
Noord-Holland	59 / 101	413748	1.560	1.840	3400	11.205	9.779	20.984

Provincie	Aant. fabrieken Boter / Kaas	Melk mln. L	Gemaakte Boter 1000 KG.	Gemaakte Kaas 1000 KG.
Friesland	78 / --	160.886	4.268	5.659
Groningen	29 / 2	18.629	0.555	0.418.
Drenthe	35 / --	29.892	0.979	0.042 *
Overijsel	38 / --	36.402	1.120	0.290
Gelderland	43 / --	26.293	0.904	9
Utrecht	3 / 1	2.413	74	0.261
Noord-Holland	9 / 63	0.549	17	38.169
Zuid-Holland	30 / --	12395	0.367	474
Zeeland	10 / --	5.809	0.197	0.037
Noord-Braband	111 / --	46.912	1.586	0.029
Limburg	92 / 1	31.579	1.098	0.007
Totaal Nederland	478 / 67	371.459	11.164	20.613

Op de boerderij		--	30.504	37.745
Op kaasfabriek		--	0.033
Totaal		--	41.701	58.358

Boter	Productie	Drenthe		Kaas	Productie	Drenthe
Jaar	Boerderij	Fabrieken	Totaal 1000 KG.	Boerderij	Fabriek Vet	Fabriek Halfvet	Totaal 1000 KG.

1895	1.533.200	978.954	2.512	5.100			5.100
1895	1.062.400	2.338.868	3401
1900	764.500	2.412.302	3.177				24.136
1903			2250
1906	302.000	3.250.000	3.250
1908			4.059
1910			3.823
1912	220.000	4.232.000	4.520

Tabel I Aantal zuivelfabrieken in Nederland - enkele bekende jaren

Provincie	1895	1900	1906	1910	1912	1926	1950	1955	1960	1970	1980	1995	2000	2004	2007	Lijst
	1)	1)	1)	1)	1)/7)	14)	2)	4)	2)	2)	3)	5)		10)	11)	De Wit
Friesland	78	127	130	122	125	119	99	95	88	47	28	15		9	8	171
Groningen	29	50	47	49	46	33	25	23	23	10	6	5		4	4	69
Drenthe	36	94	100	85	76	60	52	52	50	22	9	5		4	3	114
Overijssel	38	84	81	80	79	79	65	67	66	49	33	17		5	5	144
Gelderland	43	84	101	105	126	109	64	61	61	42	21	9		8	8	189
Utrecht	7	11	15	16	20	40	23	19	16	11	2	1		1	0	43
Noord-Holland 8)	9	23	46	61	66/160	170	62	52	44	20	13	9		7	5	262
Zuid-Holland	30	47	40	64	63/72	110	55	51	43	30	21	7		6	6	118
Zeeland	10	19	12	13	14/13	6	7	7	6	4	-	-		0	0	24
Noord-Brabant	111	165	205	214	221	134	94	88	79	43	19	11		9	9	205
Limburg	93	172	196	137	113	67	34	28	23	12	6	1		1	1	136
NOP.														1	1
Ondernemingen												19	15	15	15
fabrieken	484	876	975	958	949/1051	927	580	543	499	290	158	80	66	55	50	1475

Tabel II Aantal centrifuges en middel van aandrijving uit de begin periode

Tabel III Coöperatieve boter en kaasfabrieken 1)

Tabel IV Niet Coöperatieve boter en kaasfabrieken 1)

* Deze extra tabel uit 1912 is afkomstig uit het ‘Leerboek der zuivelbereiding’ van H.B. Hylkema uit 1913, die een veel groter aantal (kaas)fabriekjes aangeeft in Noord-Holland.

Het is aannemelijk dat deze ‘Hylkema aantallen’ beter overeen komen met de werkelijkheid.

In een gedenkboekje uit 1956 ‘Fabrieken Bond en Mensen’ nav. 50 jarig bestaan van de zuivelbond staat ook een tabel, waarbij 1912, 130 dag- en zoetfabrieken aangeeft.

Tabel V Totaal aantal zuivelfabrieken, samengesteld uit 1)

Tabel VI Aantal in werking zijnde bedrijven per 4 januari 1948 9)

▲ Tabel 6 t/m

▲ Tabel 1 t/m 5

Geen frame - ga naar - www.zuivelhistorienederland.nl

▲

Provincie	hand						die	ren					sto	om					gas	of	elekt	risc	h
	1892	1893	1894	1895	1896	1897	1892	1893	1894	1895	1896	1897	1892	1893	1894	1895	1896	1897	1892	1893	1894	1895	1896	1897
Friesland	-	1	10	36	74	110	3	2	1	2	2	5	74	85	101	119	131	160	-	-	-	-	-	1
Groningen	-	-	5	6	8	23	-	-	-	-	2	-	13	22	27	31	35	44	-	-	-	-	-	-
Drenthe	-	-	8	26	71	82	-	-	-	-	1	2	7	17	27	28	42	54	-	2	-	-	-	-
Overijssel	-	1	8	20	30	41	1	1	1		-	-	9	17	29	33	43	50	1	1	1	2	2	1
Gelderland	3	5	21	37	51	74	-	-	9	9	2	2	4	15	22	35	49	57	-	-	2	5	5	7
Utrecht	-	2	-	-	-	6	-	3	-	-	-	-	5	6	5	8	8	10	-	-	-	-	-	0
Noord-Holland	1	4	9	10	13	21	-	1	-	-	-	-	5	8	11	4	15	11	-	-	1	1	1	1
Zuid-Holland	1	3	11	22	27	32	4	4	5	4	5	6	8	7	18	25	28	33	-	-	-	-	-	2
Zeeland	9	14	23	31	44	66	-	-	-	-	-	-	5	5	5	8	11	14	-	-	-	-	-	-
Noord-Brabant	10	65	125	159	174	241	4	8	4	4	6	4	-		13	18	22	25	-	-		-	-	-
Limburg	21	69	123	164	235	320	8	8	2	1	3	-	2	1	7	8	7	7	-	-	1	1	-	-
Nederland	45	164	343	511	729	1016	20	27	22	20	21	19	106	131	265	314	391	465	1	3	4	9	8	12

Provincie	1895			1900			1906			1910			1912
	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal
Friesland	34	1	35	65	11	76	83	8	91	84	2	84	87	3	90
Groningen	9	4	13	22	14	36	30	11	41	38	4	42	37	4	41
Drenthe	11	14	25	28	44	72	45	42	87	53	25	78	54	18	72
Overijssel	7	-	7	15	17	32	31	14	45	35	7	42	44	6	50
Gelderland	6	13	19	26	25	51	44	26	70	44	26	70	49	39	88
Utrecht	-	-	-	3	-	3	4	-	4	4	-	4	5	-	5
Noord-Holland	1	-	1	-	4	4	7	3	10	14	3	17	24	3	27
Zuid-Holland	3	-	3	3	7	10	5	4	9	6	1	7	9	-	10
Zeeland	5	3	8	7	4	11	4	2	6	4	1	5	5	-	6
Noord-Brabant	3	42	45	13	119	132	37	161	198	59	141	200	68	124	192
Limburg	1	59	60	2	155	157	14	174	188	38	91	129	39	68	107
Nederland	80	136	216	184	400	584	304	445	749	379	301	680	421	265	686

Provincie	1895			1900			1906			1910			1912
	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal	stoom	hand	totaal
Friesland	40	3	43	40	11	51	35	4	39	38	-	38	32	3	35
Groningen	13	3	16	14	-	14	6	-	6	7	-	7	4	1	5
Drenthe	11	-	11	20	2	22	7	6	13	3	4	7	3	1	4
Overijssel	24	7	31	43	9	52	36	2	36	35	3	38	27	2	29
Gelderland	13	11	24	27	6	33	28	3	31	31	4	35	29	9	38
Utrecht	7	-	7	7	1	8	10	1	11	12	-	12	13	2	15
Noord-Holland	2	6	8	11	8	19	34	2	36	40	4	44	35	4	39
Zuid-Holland	23	4	27	27	10	37	26	5	31	51	6	57	41	22	63
Zeeland	1	1	2	7	1	8	5	1	6	7	1	8	6	2	8
Noord-Brabant	8	58	66	16	17	33	4	3	7	15	9	24	16	13	29
Limburg	6	26	32	5	10	15	4	4	8	2	6	8	3	3	6
Nederland	148	119	267	217	75	292	195	31	226	241	37	278	209	62	271

Provincie	1895			1900			1906			1910			1912
	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal
Friesland	35	43	78	76	51	127	91	39	130	84	38	122	90	35	125
Groningen	13	16	29	36	14	50	41	6	47	42	7	49	41	5	46
Drenthe	25	11	36	72	22	94	87	13	100	78	7	85	72	4	76
Overijssel	7	31	38	32	52	84	45	36	81	42	38	80	50	29	79
Gelderland	19	24	43	51	33	84	70	31	101	70	35	105	88	38	126
Utrecht	-	7	7	3	8	11	4	11	15	4	12	16	5	15	20
Noord-Holland	1	8	9	4	19	23	10	36	46	17	44	61	27	39	66
Zuid-Holland	3	27	30	10	37	47	9	31	40	7	57	64	10	63	63
Zeeland	8	2	10	11	8	19	6	6	12	5	8	13	6	8	14
Noord-Brabant	45	66	111	132	33	165	198	7	205	200	24	214	192	29	121
Limburg	60	32	93	157	15	172	188	8	196	129	8	137	107	6	113
Nederland	216	267	484	584	292	876	749	226	975	680	278	958	686	271	957

1912	7)
coöp	part.	totaal
90	35	125
41	5	46
72	4	76
50	29	79
88	38	126
5	15	20
117	43	160
9	63	62
5	8	13
192	29	121
107	6	113
776	275	1051

Provincie	boter	fab	riek	kaas	fab	riek	melk	inric	hting	geme	ngd		totaal
	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal	coöp	part.	totaal
Friesland	1	-	1	71	14	85	4	-	4	3	9	12	79	23	102
Groningen	3	-	3	1	3	4	2	8	10	5	3	8	11	14	25
Drenthe	22	1	23	13	-	13	9	1	10	7	-	7	51	2	53
Overijssel	24	3	27	12	3	15	11	2	13	9	3	12	56	11	67
Gelderland	33	-	33	2	2	4	16	5	21	5	6	11	53	13	69
Utrecht	2	2	4	-	1	1	1	16	17	1	3	4	4	22	23
Noord-Holland	-	-	-	24	2	26	3	29	32	4	4	8	31	35	66
Zuid-Holland	1	1	1	2	4	6	8	34	42	1	12	13	11	51	62
Zeeland	3	-	3	-	-	-	1	1	2	1	1	2	5	2	7
Noord-Brabant	59	1	60	2	-	2	19	7	26	8	5	13	88	13	101
Limburg	19	-	19	-	-	-	11	4	15	1	1	2	31	5	36
Nederland	166	8	174	127	29	156	85	107	192	45	47	92	423	191	614

* zie onderstaande tabel	*		*
	1912 5)	1950 1)	1955 5)	1960 1)	1970 1)	1980 2)	1995 6)	2000	2010	2015
Friesland	125	99	95	88	47	28	15
Groningen	46	25	23	23	10	6	5
Drenthe	76	52	52	50	22	9	5
Overijssel	79	65	67	66	49	33	17
Gelderland	126	64	61	61	42	21	9
Utrecht	20	23	19	16	11	2	1
Noord-Holland	160	62	52	44	20	13	9
Zuid-Holland	72	55	51	43	30	21	7
Zeeland	13	7	7	6	4	-	-
Noord-Brabant	221	94	88	79	43	19	11
Limburg	113	34	28	23	12	6	1
Totaal in Nederland	1051	580	543	499	290	158	80

* 1912 en 1955 opgesplitst	1912 4)	1912 4)	1912 4)	1955 5)	1955 5)	1955 5)	Totaal zijn	er geweest	[De Wit]
in coöp en part fabrieken	Totaal	Coöp.	Part.	Totaal	Coöp.	Part.	Coöp.	Part.	Totaal
Friesland	125	90	35	95	81	14	122	49	171
Groningen	46	41	5	23	14	9	42	27	69
Drenthe	76	72	4	52	50	2	105	9	114
Overijssel	79	50	29	67	60	7	86	58	144
Gelderland	126	88	38	61	51	10	105	84	189
Utrecht	20	5	15	19	3	16	5	38	43
Noord-Holland	260	117	43	52	25	27	193	69	262
Zuid-Holland	72	9	63	51	10	41	17	101	118
Zeeland	13	5	8	7	5	2	10	14	24
Noord-Brabant	221	192	29	88	73	15	171	34	205
Limburg	113	107	6	28	24	4	124	12	136
Totaal in Nederland	1051	776	275	543	396	147	980	495	1475

	Gebruikte bronnen / aantal fabrieken tabellen
1)	Verslagen van de landbouw
2)	Officieel Orgaan FNZ. 1971 blz. 90
3)	Zuivelindustrie Min. v Landbouw. mrt. 1981
4)	Melkunde en zuivelbereiding Keestra en Faber 1957 blz 6
5)	De Bakermat blz 151 op 31 dec. 1994
6)	Aantal ondernemingen / aantal fabrieken is hoger Bron: CBS
7)	Leerboek H.B. Hylkema 1913 blz. 612 / geeft ook nog de bedrijfsgroote aan!
8)	Zie opmerking bij tabel V nav. te lage aantallen van Noord-Holland
9)	Uit ‘Van 40 zegenrijke melkjaren’, uitgave VVZM 1948, blz 131
10)	Jaarverslag 2003 Productschap Zuivel - pdf
11)	Jaarverslag 2007 Productschap Zuivel - pdf
14)	Officiëel Orgaan FNZ. 1926 nr. 34