Bennekom Knipsels-02

#Ge/2020-12-20

voorgaande

Melkfabriek de Hoop

Periode: 1933 tot 1967

Plaatsaanduiding: Veenderweg, Bennekom

Zuivelfabriek ‘De Hoop’ in Bennekom is ontstaan uit onvrede met het beleid van zuivelfabriek ‘Concordia’ in Ede. Vanaf 1922 werd er in Ede gesproken over de overname van de melkfabriek in Barneveld. Een deel van de leden, vooral de boeren uit Bennekom, vreesden hogere exploitatiekosten. ‘Concordia’ was in 1903 ontstaan uit een fusie van de ‘Stoomzuivelfabriek Ede’ en de ‘Stoomzuivelfabriek De Hoop’ in Wageningen. Bennekomse boeren leverden hun melk sindsdien in Wageningen aan.

Verzelfstandiging

In het laatste decennium van de negentiende eeuw bracht de boter (toen het belangrijkste product) nog nauwelijks geld op. Ondanks dat werden hier en daar toch nieuwe coöperatieve fabrieken opgericht. Ook onder de Bennekomse boeren werd hier over gesproken. Enkele vooruitstrevende landbouwers togen op onderzoek uit en bezochten verschillende fabrieken, teneinde te trachten een kleine coöperatieve zuivelfabriek in Bennekom op te richten, die echter niet tot stand kwam. In Wageningen lukte dat wel, daar werd in 1898 de NV Stoomzuivelfabriek ‘De Hoop’ geopend. Niet te verwarren met de latere fabriek in Bennekom met de gelijke naam.

Afscheiding

In april 1929 kwamen de overnameplannen van Concordia weer op tafel, maar het verzet van de Bennekomse boeren werd alleen maar groter. Toen drie jaar later, tegen de zin van deze groep leden, door Concordia een statutenwijziging werd aangenomen, konden veel Bennekommers dit niet accepteren. Honderdnegentig leden zegden hun lidmaatschap op. De afgescheiden groep stichtte, onder voorzitterschap van R. van Steenbergen de vereniging ‘Coöperatieve Zuivelfabriek De Hoop’ in Bennekom. Deze vereniging had als doel de bouw van een eigen fabriek te realiseren.

Eigen productie

Direct na de oprichting van ‘De Hoop’ (Bennekom) werd de melk van de Bennekomse boeren niet meer in Wageningen, maar bij ‘De Volharding’ in Nijkerk afgeleverd. In augustus 1933 was de eigen fabriek aan de Veenderweg (nu Molenstraat) in Bennekom gereed en werd begonnen melk te verwerken. Eerste directeur was de aan de Rijks Zuivelschool in Bolsward afgestudeerde Teunis van de Brink. De Hoop boekte vrij goede resultaten en de vereniging telde in 1938 al driehonderd leden/veehouders.

Oorlog

In de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog kon ‘De Hoop’ nog redelijk doordraaien. Ondanks de strenge controle door de Duitsers wist Teunis van de Brink tientallen kilo’s boter voor onderduikers te ‘organiseren’. Op 23 oktober 1944 werd de fabriek noodgedwongen stil gelegd, omdat heel Bennekom geëvacueerd werd. Na de bevrijding kon de fabriek vrij snel weer opstarten; na zes weken was de schade (provisorisch) hersteld en kwam de productie weer op gang. In 1947 werd Teunis van de Brink als directeur opgevolgd door Marcelis van de Brink (geen directe familie).

NIZO

Het Nederlands Instituut voor Zuivelonderzoek, afkomstig uit Hoorn, zocht al vanaf de jaren ’30 een geschikte vestigingsplaats in het centrum van het land. Door verschillende oorzaken ketste overname van de zuivelfabriek ‘Concordia’ in Wageningen af. Vervolgens werd contact gezocht met de coöperatieve zuivelfabriek ‘De Hoop’ in Bennekom. In juli 1943 wezen de leden van de coöperatie een overname af. Eind 1950 werd opnieuw met ‘Bennekom’ onderhandeld, maar opnieuw wees de ledenvergadering met grote meerderheid een overeenkomst af. In 1951 koos het NIZO Ede als vestigingsplaats van het nieuwe instituut, pal naast de ‘Concordia’ melkfabriek.

Fusie

In maart 1961 werd een topcoöperatie gevormd met Concordia Ede-Wageningen, de Hoop Bennekom en Camiz Arnhem als lid. Voorzitter van deze coöperatie werd H.P. Prangsma. De nieuwe topcoöperatie kreeg in april 1962 de naam ‘Coöperatieve Melkinrichting Vecomi-Concordia’ en hiermee verdween de naam ‘De Hoop’. De melkverwerking werd gecentraliseerd in Wageningen en de fabriek in Bennekom ging dicht. Tien jaar later werd ‘Vecomi-Concordia’ overgenomen door de ‘Verenigde Coöperatieve Melkindustrie Coberco C.A.’

KOK

In 1966 besloot KOK-Ede de voormalige zuivelfabriek aan de Molenstraat in Bennekom te kopen en als pakhuis en distributiecentrum in te richten. Als deel van de verbouwing werd op 18 januari 1967 de markante schoorsteen van de melkfabriek opgeblazen. In het gebouw werd ook de ‘puddingfabriek’ van KOK in gebruik genomen. Alle bedrijfsactiviteiten van KOK werden in 1974 ondergebracht in een nieuwe behuizing aan de Frankeneng in Ede.

Sloop

In 1985 verkocht KOK het fabrieksterrein aan Bouwbedrijf Driesten, die de opstallen geheel sloopte. Op het vrijgekomen terrein zijn woningen gebouwd. De directeurswoning aan de Molenstraat staat nog overeind. En aan de Soetendaalseweg bevinden zich nog twee dubbele huizen uit de jaren ’30, die daar voor het personeel waren gebouwd.

Bronnen aanwezig in het Gemeentearchief

Literatuur

Historische Vereniging Oud Bennekom, Dit is Bennekom, - Bennekom, 2006

Nijhoff, R.A. en Rozeboom-v.d. Hoef, H., Bennekom van 1900 tot nu, - Hulst, 1994

Coop. Concordia, Stoomzuivelfabrieken Concordia Wageningen-Ede: 1903 - 1928, -Ede, 1928

Documentatie

Documentatieverzameling Gemeente Ede: map 11.5

Documentatieverzameling Hartgers: nr. III-17 en 87/85

Fotocollectie

GA12878 De melkfabriek rond 1950

GA35752 Luchtopname van de voormalige fabriek in 1972

GA12882 ‘De Hoop’ aan de Molenstraat in 1986