#42/2020-08-08

Zuivelhistorienederland.nl

voorgaande

voorgaande

Bron: tekst Fries Dagblad

Dominee vredestichter bij ‘it fabryk’

Oosterwolde - Wanneer men het in het verleden in het dorp over ‘it fabryk’ had dan ging het over de botermakerij of de zuivelfabriek. Ooit telde Fryslân zo’n honderd zuivelfabrieken. Daar zijn er nu nog een paar van over. De schoorsteenpijp van ‘it fabryk’ bepaalde mee het silhouet van het dorp en de fabriek zorgde voor een en al bedrijvigheid. Vandaag wordt het boek Yn en om it bûterfabriek van Albert Kornelis Mulder uit Oosterwolde in verzorgingshuis Rikkingahof, waar de auteur woont, gepresenteerd.

Mulder maakte de Friese zuivelhistorie van dichtbij mee. Hij werkte als arbeider in de zuivelfabrieken van Oudega (Sm), Makkinga en Blokzijl en kwam later op kantoor van de fabriek in Makkinga terecht. Het was de tijd dat de boeren het melkgeld op zaterdagmorgen op kantoor ophaalden.

In het nawoord geeft de schrijver aan dat het boek niet is bedoeld voor een breed publiek. ,,Foar in boel minsken sil it skreaune neat betsjutte, it is net in spannend ferhaal’’, zo stelt hij. Maar het zijn de oud-zuivelarbeiders die zich in het boek herkennen en zullen zeggen: ,,Ja, sa hat it ienris west.’’ De lezers krijgen zicht op een leven dat niet meer in deze tijd te plaatsen is. Het is het verhaal van de melkvervoerders. Veel melk ging indertijd met de boot naar de fabriek. ,,En yn tinzen freget men jin ôf hoe’t it wie doe’t de molkfarder hjir mei waar of gjin waar twa kear deis lâns foer om de molke op te heljen en sa nei it fabryk te farren.’’ ’s Winters leverde dat wel problemen op. Bij ijsgang in de vaarten werd steeds geprobeerd het ijs te breken. De melkboot diende dan als ijsbreker. Was het ijs sterk genoeg dan werden sleden ingezet.

Mulder vertelt ook van de vrijzinnige hervormde dominee A. Carsjens. Van 1910 tot 1951 was hij dominee in Oudega. Hij was een man van aanzien, die veel voor de dorpsgemeenschap heeft betekend. Wanneer er ruzie was, kwam Carsjens als vredestichter in actie. Zo ook in de coöperatieve zuivelfabriek. Maar om mee te mogen praten moest hij lid worden van de coöperatie. Dominee kocht een koe, leverde de melk aan de fabriek en werd lid. Tijdens een buitengewone ledenvergadering nam Carsjens als eerste het woord en kreeg hij de ruziënde partijen weer bij elkaar.

Werken op zondag was altijd een heikel onderwerp in de zuivel. Op de boerderij moest wel worden gewerkt. Mulder geeft aan dat er zomers bij warm weer ook in de zuivelfabriek op zondagochtend gewerkt werd om de melk te verwerken, maar dat werd niet door iedereen goed begrepen.

  Mogelijk nog leverbaar  http://www.afuk.nl  

Boek - Yn en om it bûterfabriek - 2004